ಲೇಖಕರು : ಭಾಷ್ಯಮ್ ರಾಮಚಂದ್ರಾಚಾರ್
ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿರಿ (lekhana@ayvm.in)
ಮುಂಜಾನೆಯ ನಸುಕು. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮಹರ್ಷಿಗಳು ತಮ್ಮ ಶಿಷ್ಯ ಭರದ್ವಾಜನೊಂದಿಗೆ ಅಹ್ನಿಕಕ್ಕೋಸ್ಕರ ತಮಸಾ ನದಿಯತ್ತ ನಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಆಗತಾನೇ ಮಹರ್ಷಿ ನಾರದರಿಂದ ಕೇಳಿದ ಶ್ರೀರಾಮಗಾಥೆಯ ಗುಂಗು. ಪ್ರಶಾಂತ ವಾತಾರಣದಲ್ಲಿ ಸನ್ಮನುಷ್ಯರ ಮನಸ್ಸಿನಂತೆ ಶಾಂತವಾಗಿ ಹರಿಯುತ್ತಿದ್ದ ತಮಸಾನದಿ. ಆ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಭೇದಿಸಿಕೊಂಡು ಬೇಡನ ಕ್ರೂರ ಬಾಣಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾಗಿ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಅವಸಾನ ವೇದನೆಯಿಂದ ಹೊರಳಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಪುಂಸ ಕ್ರೌ೦ಚಪಕ್ಷಿಯ ನರಳುವಿಕೆ, ಅದರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಅದರ ಪ್ರೇಯಸಿಯ ಆಕ್ರಂದ. ಇದನ್ನು ಕಂಡ ಆತ್ಮಗುಣಸಂಪನ್ನರಾದ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಮಹರ್ಷಿಗಳಿಂದ ಶೋಕಭರಿತ ಶಾಪದಿಂದೊಡಗೂಡಿದ ಉದ್ಗಾರ, ರಾಮಾಯಣ ಮಹಾಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ನಾಂದಿಸ್ಲೋಕ 'ಮಾ ನಿಷಾದ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಂ ತ್ವಮಗಮಃ ಶಾಶ್ವತೀ ಸಮಾಃ | ಯತ್ಕ್ರೌ೦ಚಮಿಥುನಾದೇಕಮವಧೀಃ ಕಾಮಮೋಹಿತಮ್ || - ಎಲೆ ನಿಷಾದ, ನೀನು ಬಹಳಕಾಲ ಬದುಕಬಾರದು. ಈ ಕಾಮಮೋಹಿತವಾಗಿದ್ದ ಕ್ರೌ೦ಚಪಕ್ಷಿಗಳ ಜೋಡಿಯಲ್ಲಿ ನೀನು ಗಂಡನ್ನು ಕೊಂದಿದ್ದೀಯೆ' . ಪಾದಬದ್ಧವಾಗಿ, ತಂತ್ರೀಲಯ ಸಮನ್ವಿತವಾಗಿ ಹೊರಟ 'ವಾಕ್' ಅನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ ಮಹರ್ಷಿಗಳಿಗೂ ಸೋಜಿಗ, ಇದು ಸ್ಲೋಕವಾಗಿಯೇ ಉಳಿಯಲಿ, ಬೇರೆ ಆಗದಿರಲಿ ಎಂಬ ವರ. ಆಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಹಿಂತಿರುಗಿದಾಗ ಅಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರ ಆಗಮನ. "ನಿನ್ನ ಮುಖದಿಂದ ಹೊರಬಿದ್ದ ಸ್ಲೋಕ ನನ್ನ ಸಂಕಲ್ಪದಿಂದಲೇ. ನೀನು ರಾಮನ ಕಥೆಯನ್ನು ರಚಿಸು. ನಡೆದಿದ್ದೆಲ್ಲ ನಿನಗೆ ಅಂಗೈಯಿನ ನೆಲ್ಲಿಯಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ" ಎಂಬ ಅಣತಿ. ಪೂರ್ವಾಗ್ರದ ದರ್ಭೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ಧ್ಯಾನಾರೂಢರಾದ ಮಹರ್ಷಿಗಳಿಗೆ ರಾಮಾಯಣ ಒಂದು ಚಲನಚಿತ್ರದಂತೆ ಸರಿಯಿತು. ನಂತರ ೬ ಕಾಂಡಗಳ, ೫೩೪ ಸರ್ಗಗಳ, ೨೪೦೦೦ ಸುಂದರ ಸುಲಲಿತ ಸ್ಲೋಕಗಳುಳ್ಳ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ರಾಮಾಯಣದ ಓತ -ಪ್ರೋತ.
ತಾನೇ ಸಂಕಲ್ಪಿಸಿ ರಚಿಸಿದ ವಿಶ್ವವೇ ಭಗವಂತನ ಕಾವ್ಯ. ಆತನೇ ಆದಿಕವಿ. ಶ್ರೀರಂಗಮಹಾಗುರುಗಳು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ "ಆತನ ಆಶಯವನ್ನರಿತು ಅದರಂತೆಯೇ, ವೇದಗಳಲ್ಲರಿಹಿರುವ ಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆಟುಕದ ತತ್ತ್ವಗಳನ್ನು ಅವರಿಗೂ ಮನಮುಟ್ಟುವಂತೆ ನವರಸಗಳಾಗಿ ಉಣಬಡಿಸಿ ಕೊನೆಗೆ ಶಾಂತರಸದಲ್ಲಿಯೇ ನಿಲ್ಲಿಸುವ ರಚೆನೆಗಳು ಕಾವ್ಯಗಳು." ಆದ್ದರಿಂದಲೇ 'ಋಷಿ ಅಲ್ಲದವನು ಕವಿಯಾಗಲಾರ.' ಶೃಂಗಾರ, ವೀರ, ಕರುಣಾ, ಅದ್ಭುತ, ಹಾಸ್ಯ, ಭಯಾನಕ, ಭೀಭತ್ಸ, ರೌದ್ರ, ಶಾಂತರಸಗಳ ನಾಯಕ, ಧರ್ಮವೇ ಮೂರ್ತಿವೆತ್ತ ರೂಪ, ಶ್ರೀರಾಮಚಂದ್ರ. ಧರ್ಮಪತ್ನಿ - ಪ್ರೇಯಸಿ ಸೀತೆ. ಹೊರಗಿನ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಾಣವೇ ಲಕ್ಷ್ಮಣ. ಧರ್ಮಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ರಾಮನಿಗಿಂತ ಒಂದು ಕೈ ಮಿಗಿಲೋ ಎಂಬಂತಿನ ಭರತ. ರಾಮ ಭಗವಂತನೆಂದೇ ಅರಿತ ಸುಮಿತ್ರೆ; ಹೆತ್ತ ಕೌಸಲ್ಯೆ; ಕೊಟ್ಟಮಾತನ್ನು ಮೀರಲಾರದ ತಂದೆ ದಶರಥ. ಗುಹ, ಜಟಾಯು, ಸುಗ್ರೀವ, ವಿಭೀಷಣ ಮೊದಲಾದ ಸ್ನೇಹಿತರು; ಎಷ್ಟೆಲ್ಲ ಅಣಿಮಾದಿ ಸಿದ್ಧಿಗಳಿದ್ದರೂ ಏನೂ ಅರಿಯದಂತಿದ್ದು ರಾಮನ ಆಲಿಂಗನಕ್ಕೆ, ಸೀತೆಯ ವಾತ್ಸಲ್ಯ ಪೂರಿತ ನೋಟಕ್ಕೆ ಅರ್ಹನಾದ ಏನೆಲ್ಲ ಸಾಧಿಸಿದ ಭಂಟ, ಅಂಜನಾಸುತ. ರಾಕ್ಷಸರಾದರೂ ಧರ್ಮವನ್ನರಿತ ವಿಭೀಷಣ, ಕುಂಭಕರ್ಣ. ಸೀತೆ, ಅನಸೂಯೆ, ಅಹಲ್ಯೆ, ತಾರೆ, ಮಂಡೋದರಿ ಮೊದಲಾದ ಕನ್ಯಾಮಣಿಗಳು. ವಸಿಷ್ಠ, ಗೌತಮ, ಭಾರದ್ವಾಜ, ಋಷಿ ಶೃಂಗರ, ಅನೇಕ ಋಷಿಮುನಿಗಳ, ಋಷ್ಯಾಶ್ರಮಗಳ, ಗಂಗಾವತರಣದ, ಕೌಶಿಕ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರಾದ ಬಗೆಯ, ರಘುರಾಜರ, ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆಯ, ಪಟ್ಟಣ- ಜನಪ್ರದೇಶಗಳ, ಗಿರಿ-ವನಗಳ, ನದ-ನದಿಗಳ, ಋತುಗಳ, ಅಂದಿನ ವಿಶಾಲ ಭಾರತದ ವರ್ಣನೆಯ, ಮತ್ತೇನೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಎಂಬ ಗಿರಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿ, ರಾಮಸಾಗರದತ್ತ ಹೊರಟು, ಹರಿದಕಡೆಗಳೆಲ್ಲಾ, ಹರಿದಮನಗಳೆನ್ನೆಲ್ಲಾ ಪಾವನಗೊಳಿಸುವ ಮಹಾನದಿ, ಸುಂದರ ಸುಲಲಿತ ಕಾವ್ಯ ರಾಮಾಯಣ. ಇದು ಪ್ರಭುಸಮ್ಮಿತೆ - ಹೀಗೆಯೇ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿಸುತ್ತದೆ; ಮಿತ್ರಸಮ್ಮಿತೆ - ಮಿತ್ರನಂತೆ ತಿಳಿಯಹೇಳುತ್ತದೆ; ಕಾಂತಾಸಮ್ಮಿತೆ - ಮಾಡು - ಬೇಡಗಳನ್ನು ಮನದನ್ನೆಯಂತೆ ಪ್ರ್ರೀತಿಯಿಂದ ಉಣಬಡಿಸುತ್ತದೆ. ರಾಮ ಒಬ್ಬ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿಯೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಶ್ರೀರಂಗಮಹಾಗುರುಗಳ ಉತ್ತರ " ರಾಮ ಸಾಮಾನ್ಯನೋಟಕ್ಕೆ ಒಬ್ಬ ಆದರ್ಶ ಪುರುಷ, ದೈವೀ ನೋಟಕ್ಕೆ ದೇವತೆ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮ ನೋಟಕ್ಕೆ ಪರಂಜ್ಯೋತಿ; ಇಂದಿಗೂ ಪರಿವಾರದೊಂದಿಗೆ ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು; ಉಪನಿಷದ್ವಾಣಿಯಂತೆ ಅಷ್ಟಚಕ್ರ - ನವದ್ವಾರಗಳಿರುವ ಈ ದೇಹವೇ ಅಯೋಧ್ಯೆ." ಮಿಗಿಲಾಗಿ, ಗಾಂಧರ್ವಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿ 'ಇವನಿಗೆ ಅವ ರಾಮ - ಅವನಿಗೆ ಇವರಾಮ - ಇರುವುದೆಲ್ಲದರಲ್ಲೂ ತಾನೇ' ಎಂದು ತನ್ನ ಸರ್ವಾಂತರ್ಯಾಮಿತ್ವವನ್ನು ತೋರಗೊಟ್ಟು ರಾವಣನ ಮೂಲಬಲವನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸಿದನಂತರ ಅವಾಕ್ಕಾದ ಪರಿವಾರಕ್ಕೆ ಶ್ರೀರಾಮನೇ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ 'ಈ ಅಸ್ತ್ರ ನನಗೆ ಮತ್ತು ಮುಕ್ಕಣ್ಣನಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಉಂಟು' ಎಂದು. ಪರಮಪುರಷ ಶ್ರೀರಾಮಚಂದ್ರನಿಗೂ ಆತನ ಪರಿವಾರಕ್ಕೂ, ಮಹರ್ಷಿ ವಾಲ್ಮೀಕಿಗಳಿಗೂ ನಮೋನಮಃ.
ಸೂಚನೆ: 03/4//2025 ರಂದು ಈ ಲೇಖನ ವಿಜಯವಾಣಿಯ ಸುದಿನ ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.