ಲೇಖಕರು: ವಿದ್ವಾನ್ ಶ್ರೀ ನರಸಿಂಹ ಭಟ್
(ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿರಿ lekhana@ayvm.in)
ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಿಗೂ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯ. ಇದು ಲಭಿಸುವುದು ಗುರುವಿನಿಂದ. ಅವನಿಂದ ಶಿಕ್ಷಣಪಡೆಯುವವನೇ ಶಿಷ್ಯನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಗುರು-ಶಿಷ್ಯಸಂಬಂಧದಿಂದಲೇ ವಿದ್ಯೆ ಪೂರ್ಣವಾಗುವುದು. ಶ್ರೀರಾಮನೂ ಕೂಡ ಒಬ್ಬ ಸಾಮಾನ್ಯಮಾನವನಾಗಿ ಧರೆಗೆ ಅವತರಿಸಿದ. ಹಾಗಾಗಿ ಶಿಕ್ಷಣವೆಂಬುದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ವಸಿಷ್ಠರ ಬಳಿ ವೇದಾಂಗಸಹಿತವಾಗಿ ನಾಲ್ಕು ವೇದ, ಸ್ಮೃತಿ, ಇತಿಹಾಸ, ಪುರಾಣಾದಿಗಳನ್ನು ಕಲಿತ. ವಾಲ್ಮೀಕಿಗಳು ಹೇಳುವಂತೆ 'ಧನುರ್ವೇದೇ ಚ ನಿಷ್ಠಿತಃ' ಎನ್ನುವಂತೆ ಧನುರ್ವೇದದಲ್ಲೂ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾವೀಣ್ಯವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದನು. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ವಿಶೇಷವಾದ ಘಟನೆಯೊಂದು ಘಟಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಶ್ರೀರಾಮನು 'ಶಿಷ್ಯೋತ್ತಮ'ನಾಗಿದ್ದ ಎಂಬುದನ್ನು ಪುಷ್ಟೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.
ಒಬ್ಬ ಗುರುವಾದವನು ತನ್ನೆಲ್ಲ ವಿದ್ಯೆಗಳನ್ನು ಉತ್ತಮ ಶಿಷ್ಯನಿಗೆ ಧಾರೆಯೆರೆಯಬೇಕೆಂಬ ತುಡಿತವಿರುತ್ತದೆ. ಆಗ ಆ ವಿದ್ಯಾಧಿದೇವತೆಯೂ ಅರ್ಹನ ಬಳಿ ವಿರಾಜಮಾನಳಾಗುತ್ತಾಳೆ. ವಿದ್ಯಾದೇವತೆಯು ಗುರುವಿನ ಬಳಿ ಹೋಗಿ ಹೀಗೆ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾಳೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಉಪನಿಷತ್ತು ಸಾರುತ್ತದೆ – "ಹೇ! ವಿದ್ಯಾಗುರುವೇ! ನನ್ನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸು! ನನ್ನನ್ನು ಅಪ್ರಾಮಾಣಿಕನಿಗೆ, ಅಸೂಯಕನಿಗೆ, ಕೃತಜ್ಞತೆ ಇಲ್ಲದಿರುವವನಿಗೆ ಕೊಡಬೇಡ, ನಾನು ಯಾವ ರೀತಿ ವೀರ್ಯವತಿಯಾಗಿ ಇರಬೇಕೋ, ಅಂತೆಯೇ ನನ್ನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸು" ಎಂದು.
ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಮಕ್ಕಳಾಗದಿರುವುದರಿಂದ ದಶರಥರಾಜನಿಗೆ ಸಂತತಿಯ ಕೊರಗಿತ್ತು. ಅದು ಶ್ರೀರಾಮನ ಮುಖದರ್ಶನದಿಂದ ದೂರವಾಯಿತು. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಬಿರುಗಾಳಿಯೇ ಎದ್ದಂತೆ ಅವನಿಗೆ ಅನಿಸಿತು. ಅದಾವುದೆಂದರೆ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ ಮಹಾಮುನಿಗಳ ಆಗಮನ. ಅವರು ಬಂದು ಶ್ರೀರಾಮನನ್ನು ಯಜ್ಞರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಕಳುಹಿಸಿಕೊಡುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ರಾಜನಾದರೋ 'ಊನಷೋಡಶವರ್ಷೀಯನಾದ ರಾಮನನ್ನು ಹೇಗಪ್ಪ ಕಳಿಸಲಿ!' ಎಂಬ ಆತಂಕಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತನೆ. ಶ್ರೀರಾಮನ ನಿಜವಾದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಅರಿತಿದ್ದ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರು ಕಳಿಸಿಕೊಡುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ತುಡಿತವೇ ಬೇರೆ. ಅವರಿಗೆ ಯಜ್ಞರಕ್ಷಣೆಯೆಂಬುದು ಒಂದು ನೆಪವಷ್ಟೆ. ಎಂತೆಂತಹ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನೂ ಸಂಹರಿಸಬಲ್ಲ ಅಪಾರ ಶಕ್ತಿಸಂಪನ್ನರು ಅವರು. ಅವರಿಗೆ ಶ್ರೀರಾಮನ ಸಹಾಯದ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಉಂಟೇ? ಅಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಾಮನನ್ನು ಕರೆಯುತ್ತಿರುವ ಉದ್ದೇಶ ಯಜ್ಞರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲ. ಅದು ವಿದ್ಯಾದಾನದ ತುಡಿತ. ಸತ್ಪಾತ್ರನಿಗೆ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟಾಗಲೇ ಗುರುವಿಗೆ ನೆಮ್ಮದಿ. ಶ್ರೀರಾಮನಂತಹ ಸತ್ಪಾತ್ರರು ಇನ್ನಾರು ಸಿಕ್ಕಾರು?
ಶಿಷ್ಯ ಎಂಬ ಪದಕ್ಕೆ ಶ್ರೀರಂಗ ಮಹಾಗುರುಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಂತೆ ಹೀಗೆ ವಿವರಿಸಬಹುದು – ಗುರುವಿನಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗುವವನೇ ಶಿಷ್ಯ(ಶಿಷ್ಯತೇ ಇತಿ ಶಿಷ್ಯಃ) ಎಂದು. ಯಾರು ತನ್ನ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಗುರುವಿನ ರೂಪವನ್ನೇ ತಾಳುತ್ತಾನೋ ಆತನನ್ನು ಶಿಷ್ಯನೆಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ಶಾಸನಕ್ಕೆ ಅರ್ಹನಾದವನು ಎಂಬುದಾಗಿಯೂ ಅದಕ್ಕೆ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯೆಲ್ಲಿ ನೀಡಬಹುದು. ಒಬ್ಬ ಶಿಷ್ಯನಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಗುರುವಿನ ಲಭ್ಯತೆಯು ಹೇಗೆ ಸಾರ್ಥಕತೆಯನ್ನು ತಂದುಕೊಡುತ್ತದೆಯೋ; ಅಂತೆಯೇ ಒಬ್ಬ ಗುರುವಿಗೆ ಉತ್ತಮಶಿಷ್ಯನ ಲಾಭವು ಅಂತಹ ಸಾರ್ಥಕಭಾವವನ್ನು ತಂದುಕೊಡುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಗುರುಶಿಷ್ಯಭಾವವನ್ನು ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರು ಮತ್ತು ಶ್ರೀರಾಮನಲ್ಲಿ ಕಾಣಲು ಸಾಧ್ಯ. ವಸಿಷ್ಠರ ಅನುಮೋದನೆಯೊಂದಿಗೆ ದಶರಥನು ಶ್ರೀರಾಮನನ್ನು ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರ ಜೊತೆ ಕಳಿಸಿಕೊಡಲು ಸಮ್ಮತಿಸುತ್ತಾನೆ. ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರು ಶ್ರೀರಾಮ-ಲಕ್ಷ್ಮಣರಿಗೆ ಅನೇಕ ಗುಹ್ಯವಾದ ಅಸ್ತ್ರವಿದ್ಯೆಗಳನ್ನು ಧಾರೆಯೆರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಬಲ-ಅತಿಬಲ ಎಂಬ ಅಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಉಪದೇಶಿಸುತ್ತಾರೆ. ದಾರಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ರಘುವಂಶದ ಹಿರಿಮೆಯನ್ನು ಸಾರುವಂತಹ ಗಂಗಾವತರಣ ಮುಂತಾದ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾ ಅವನನ್ನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ದೈಹಿಕವಾಗಿಯೂ ಶಿಕ್ಷಿತನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
ಸೂಚನೆ :24/4/2022 ರಂದು ಈ ಲೇಖನವು ಹೊಸದಿಗಂತ ಪತ್ರಿಕೆಯ "ಶ್ರೀರಾಮನ ಗುಣಗಳು" ಅಂಕಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.