ವ್ಯಾಸ ವೀಕ್ಷಿತ 112 (Vyaasa Vikshita112)

ಲೇಖಕರು : ಪ್ರೊ. ಕೆ. ಎಸ್. ಕಣ್ಣನ್

ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿರಿ (lekhana@ayvm.in)

ಉಡುಗೊರೆಗಳ ಕೊಡುವವರ ಸಡಗರಗಳು

ವೃಷ್ಣಿ-ಅಂಧಕ-ವಂಶಗಳ ವೀರರು ಅಲ್ಲಿ ಬಂದು ಸೇರಿದ್ದರಷ್ಟೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರನ್ನು ಗುರುವಿನಂತೆಯೂ ಕೆಲವರನ್ನು ಸ್ನೇಹಿತರಂತೆಯೂ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನು ಸ್ವಾಗತಿಸಿದನು. ಕೆಲವರಿಗೆ ತಾನೇ ಅಭಿವಾದನ ಮಾಡಿದನು. ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರು ಆತನಿಗೆ ಅಭಿವಾದನ ಮಾಡಿದರು. ವಧುವಾದ ಸುಭದ್ರೆಗಾಗಿ ಉತ್ತಮವಾದ ಧನವನ್ನು ಕೃಷ್ಣನು ಈಗಿತ್ತನು.

ಕಿಂಕಿಣಿಗಳಿಂದಲೂ ಜಾಲಗಳಿಂದಲೂ ಒಪ್ಪುವ ಸುವರ್ಣ-ಖಚಿತವಾದ ಸಾವಿರ ರಥಗಳು, ಅವೊಂದೊಂದಕ್ಕೂ ನಾಲ್ಕು ನಾಲ್ಕು ಕುದುರೆಗಳು, ಅವಕ್ಕೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಶಿಕ್ಷಿತರಾಗಿದ್ದ ಸೂತರು – ಇವನ್ನು ಕೃಷ್ಣನು ಬಳುವಳಿಯಾಗಿತ್ತನು.

ಜೊತೆಗೆ, ಚೆನ್ನಾಗಿ ಹಾಲ್ಕರೆಯುವ ಹಾಗೂ ತೇಜಶ್ಶಾಲಿಗಳಾದ, ಮತ್ತು ಮಥುರೆಯಿಂದ ಬಂದ, ಹತ್ತು ಸಾವಿರ ಗೋವುಗಳನ್ನೂ ಇತ್ತನು. ಅಲ್ಲದೆ, ಚಂದ್ರನ ಕಿರಣಗಳ ಹಾಗೆ ಹೊಳೆಯುವ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣದ ಶುದ್ಧಜಾತಿಯ ಕುದುರೆಗಳು - ಬಂಗಾರದಿಂದ ಅಲಂಕಾರಗೊಂಡಿರತಕ್ಕವು - ಅವನ್ನೂ ಇತ್ತನು. ಇವಲ್ಲದೆ, ಕಪ್ಪುಗೂದಲಿನ ಐನೂರು ಅಶ್ವತರಗಳು, ಎಂದರೆ ಹೇಸರಗತ್ತೆಗಳು, ಹಾಗೂ ಬಿಳಿಕೂದಲಿನ ಐನೂರು ಹೇಸರಗತ್ತೆಗಳು – ಇವನ್ನೂ ಕೊಟ್ಟನು; ಅವುಗಳೆಲ್ಲವೂ ವಾಯುವೇಗದಲ್ಲಿ ಓಡತಕ್ಕವೂ, ಹಾಗೂ ಹೇಳಿದಂತೆ ಕೇಳತಕ್ಕವೂ ಆಗಿದ್ದವು.

ಇದಲ್ಲದೆ ಒಂದು ಸಾವಿರ ಕನ್ಯೆಯರನ್ನೂ ಕೊಟ್ಟನು; ಮತ್ತು ಅವರಾದರೂ ಸ್ನಾನ-ಪಾನ-ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಗೆ ಬರತಕ್ಕವರು. ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದವರು. ಒಳ್ಳೆಯ ವೇಷದಿಂದ ಕೂಡಿರತಕ್ಕವರು, ಬೆಳ್ಳಗಿರುವವರು. ಹಾಗೂ ಕಾಂತಿ-ಸಂಪನ್ನರು, ನೂರು ನೂರು ಚಿನ್ನದ ಮಣಿಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಹಾರಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿರುವವರು, ಮೈಮೇಲೆ ರೋಮಗಳಿಲ್ಲದವರು, ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅಲಂಕಾರ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುವವರು, ಹಾಗೂ ಸೇವಾ-ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದಕ್ಷರಾಗಿರತಕ್ಕವರು; ಇಂತಹವರನ್ನನ್ನಿತ್ತನು.

ಹಾಗೆಯೇ ಕನ್ಯಾ-ಧನವಾಗಿಯೇ, ಬಾಹ್ಲೀಕದೇಶದ ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಕುದುರೆಗಳು, ಸವಾರಿಯನ್ನು ಜೋಡಿಸಿಯಾಗಿರತಕ್ಕವು - ಅವನ್ನೂ ಕೊಟ್ಟನು. ಅಲ್ಲದೆ ಕೃತ ಮತ್ತು ಅಕೃತಗಳಾದ, ಎಂದರೆ ಕೃತ್ರಿಮ ಹಾಗೂ ಸಹಜಗಳಾದ, ಆದರೆ ಅಗ್ನಿಯಂತೆ ಕಂಗೊಳಿಸುವ, ಮನುಷ್ಯತೂಕದ ಹತ್ತು ಸುವರ್ಣರಾಶಿಗಳನ್ನೂ ಕೃಷ್ಣನು ಕೊಟ್ಟನು.

ಇನ್ನು ಬಲರಾಮನು ಒಂದು ಸಾವಿರ ಆನೆಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟನು. ಅವಾದರೂ ಮೂರೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಮದಜಲವನ್ನು ಸುರಿಸತಕ್ಕವು. ಪರ್ವತ-ಶಿಖರದಂತೆ ಎತ್ತರದ ನಿಲುವುಳ್ಳವು. ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ಎಂದೂ ಹಿಂದಿರುಗವು. ಅವುಗಳಿಗೆ ಕಟ್ಟಿದ್ದ ಘಂಟೆಗಳು ಸುಲಕ್ಷಣವಾಗಿದ್ದವು, ಸುಂದರವಾಗಿದ್ದವು, ಕನಕ-ಹಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು; ಹಾಗೂ ಆ ಆನೆಗಳಷ್ಟನ್ನೂ ಹಲ-ಧರನು, ಎಂದರೆ ಬಲರಾಮನು, ಪಾಣಿ-ಗ್ರಹಣಿಕವಾಗಿ, ಎಂದರೆ ವೈವಾಹಿಕವಾದ ಉಡುಗೊರೆಯಾಗಿ, ಅರ್ಜುನನಿಗಿತ್ತನು. ಈ ಸಂಬಂಧವು ತನಗೂ ಒಪ್ಪಿಗೆ - ಎಂಬುದನ್ನು ಈ ಮೂಲಕ ಸೂಚಿಸಿದನು.

ನದಿಗಳ ನೀರುಗಳೆಲ್ಲ ಸಮುದ್ರವನ್ನು ಬಂದು ಸೇರುವುವು, ಅಲ್ಲವೆ? ಹಾಗೆ ಇಲ್ಲೂ ಆಯಿತು. ಮಹಾಧನಗಳು ಹಾಗೂ ರತ್ನಗಳೇ ಪ್ರವಾಹ; ವಸ್ತ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ಕಂಬಳಿಗಳೇ ನೊರೆಗಳು; ಮಹಾಗಜಗಳೇ ದೊಡ್ಡ ಮೊಸಳೆಗಳು; ಪತಾಕೆಗಳೇ ಪಾಚಿಗಳು - ಈ ಪ್ರಕಾರವಾಗಿ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಬಂದು ಪಾಂಡವನೆಂಬ ಸಾಗರವನ್ನುಸೇರಿದವು. ಮೊದಲೇ ತುಂಬಿದ್ದುದನ್ನು ಮತ್ತೂ ತುಂಬಿಸಿದವು.

ಆದರೆ ಇದೆಲ್ಲವೂ ಶತ್ರುಗಳಿಗೆ ಶೋಕ-ಪ್ರದವಾಗಿದ್ದಿತು. ಧರ್ಮರಾಜನಾದ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನು ಅದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದನು. ವೃಷ್ಣಿ-ಅಂಧಕ-ವಂಶಗಳ ಮಹಾರಥರನ್ನು ಆದರಿಸಿದನು. 

ಪುಣ್ಯಶಾಲಿಗಳಾದ ಮನುಷ್ಯರು ದೇವಲೋಕದಲ್ಲಿ ಯಾವ ರೀತಿ ಸಂತೋಷದಿಂದ ವಿಹರಿಸುವರೂ, ಅದೇ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ಕುರುವಂಶ-ವೃಷ್ಣಿವಂಶ-ಅಂಧಕವಂಶಗಳ ವೀರರು ವಿಹರಿಸಿದರು.

ಸೂಚನೆ : 24/11/2024 ರಂದು ಈ ಲೇಖನವು ಹೊಸದಿಗಂತ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.

ಯಕ್ಷ ಪ್ರಶ್ನೆ 115 (Yaksha prashne 115)

ಲೇಖಕರು : ವಿದ್ವಾನ್ ನರಸಿಂಹ ಭಟ್
ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿರಿ (lekhana@ayvm.in)

  

  
ಪ್ರಶ್ನೆ –  114 ಆನಂದಿಸುವವನು ಯಾರು?
ಉತ್ತರ - ಹಗಲಿನ ಐದು ಅಥವಾ ಆರನೆ ಮುಹೂರ್ತದಲ್ಲಿ ಯಾವನು ತನ್ನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಅಡುಗೆ ಮಾಡಿ ಊಟ ಮಾಡುತ್ತಾನೋ ಅವನು ಆನಂದಿಸುತ್ತಾನೆ
ಯಕ್ಷನು ಕೇಳುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಧರ್ಮರಾಜನ ವಿಚಿತ್ರವಾದ ಉತ್ತರ ಇಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಊಟದ ವಿಷಯವಿದೆ, ಊಟವನ್ನು ಯಾವ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಮಾಡಬೇಕು ಎನ್ನುವ ವಿಷಯ ಇದೆ, ಯಾವ ರೀತಿಯಾದ ಊಟವನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ ಅವನು ಸುಖಿಯಾಗಿರುತ್ತಾನೆ ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ಇದೆ, ಊಟವು ಆನಂದವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಸಾಧನ ಎಂಬ ವಿಷಯವೂ ಕೂಡ ಇಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿದೆ. "ಆನಂದಿಸುವವನು ಯಾರು?" ಎಂಬುದು ಪ್ರಶ್ನೆ. ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿ ಹಗಲಿನ ಐದು ಅಥವಾ ಆರನೇ ಮಹೂರ್ತದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಅಡುಗೆ ಮಾಡಿ ಊಟ ಮಾಡುತ್ತಾನೋ ಅವನು ಆನಂದಿಸುತ್ತಾನೆ ಎಂಬುದು ಉತ್ತರ. 
ಒಂದು ದಿನದ ಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ಗಂಟೆಗೆ ಒಂದರಂತೆ ಹದಿನೈದು ಮುಹೂರ್ತಗಳು ಇರುತ್ತವೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಜ್ಯೌತಿಷಶಾಸ್ತ್ರ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ಹಗಲು ಹನ್ನೆರಡು ತಾಸು ಎಂಬುದಾಗಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡರೆ ಒಂದು ಗಂಟೆ ಹದಿನೈದು ನಿಮಿಷಕ್ಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದು ಮುಹೂರ್ತ ಎಂಬುದಾಗಿ ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಆಗ ಐದು ಅಥವಾ ಆರನೇ ಮುಹೂರ್ತವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅದು ಹನ್ನೊಂದರಿಂದ ಒಂದು ಗಂಟೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಒಂದು ದಿನದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಹೊತ್ತು ಮಾತ್ರ ಊಟವನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು ಅಥವಾ ಹೊಟ್ಟೆ ತುಂಬಾ (ಮಿತವಾಗಿ) ಊಟಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬುದಾಗಿ ಆಯುರ್ವೇದಶಾಸ್ತ್ರ ಹೇಳುತ್ತದೆ - ಅಂದರೆ ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಒಂದು ಊಟ, ಸಂಜೆಯ ಒಂದು ಊಟ. ಇದರಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಊಟಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯ ಇದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಈ ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಊಟವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಗಲಿನ ಐದು ಅಥವಾ ಆರನೇ ಮುಹೂರ್ತವನ್ನು ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಊಟದ ಮುಹೂರ್ತ ಎಂಬುದಾಗಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಅಡಿಗೆಯಿಂದಲೇ ಊಟವನ್ನು ಮಾಡಿ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಒತ್ತಿ ಹೇಳಿದೆ. 
ಯಾರು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಊಟ ಮಾಡುತ್ತಾನೋ ಅವನು ಅತ್ಯಂತ ಶುಚಿಯು ರುಚಿಯೂ ಆಗಿರುವ ಊಟವನ್ನು ಮಾಡಬಹುದು. ಬೇರೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಊಟ ಮಾಡಿದರೆ ಇದನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುವುದು ಕಷ್ಟವೆಂದರ್ಥ. ಅದಕ್ಕೆ ಒಂದು ಮಾತು ಕೂಡ ಇದೆ 'ಪರಾನ್ನಂ ಪ್ರಾಣಸಂಕಟಂ' ಎಂಬುದಾಗಿ. ಯಾರು ಬೇರೆಯವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮಾಡುವ ಊಟವನ್ನೇ ಬಯಸುತ್ತಾರೋ ಅವರು ನರಕಭಾಜರಾಗುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ. ಈ ಹಿಂದೆ ಸ್ವಪಾಕ ಎಂಬ ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇತ್ತು. ಅಂದರೆ ತನ್ನ ಊಟಕ್ಕೆ ತಾನೇ ಪಾಕವನ್ನೂ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂಬುದಾಗಿ. ಅಂದರೆ ತನ್ನ ಮಡದಿ ಅಥವಾ ತಾಯಿ ಮಾಡಿದ ಅಡುಗೆಯಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ರುಚಿ ಶುಚಿ ಮಾತ್ರವಿರದೆ, ಪ್ರೀತಿಯೂ ಸೇರಿರುವುದರಿಂದ ಇದಕ್ಕೆ ಬೆಲೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಲಾಗದು. ಆನಂದವು ಅನ್ನದಿಂದ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳು ಸಾರುತ್ತವೆ. ಇದು ಅನುಭವ ಸಿದ್ಧವೂ ಹೌದು. ಅನ್ನವನ್ನು ಊಟ ಮಾಡಿದರೆ ಯಾರಿಗೆ ತಾನೆ ತೃಪ್ತಿ ಸಿಗದು! ಆದ್ದರಿಂದ ಆನಂದಕ್ಕಾಗಿ ಎಂತಹ ಅನ್ನವನ್ನು? ಯಾವಾಗ? ಎಲ್ಲಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಬೇಕು? ಎಂಬುದನ್ನು ಬಹಳ ಸೊಗಸಾಗಿ ವಿವರಿದ್ದಾನೆ ಧರ್ಮರಾಜ
ಸೂಚನೆ : 24/11/2024 ರಂದು ಈ ಲೇಖನವು ಹೊಸದಿಗಂತ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.  
  

ಸಮಚಿತ್ತದಿಂದ ಇರುವುದೆಂತು? (Samacittadinda iruvudentu ?)

ಲೇಖಕರು : ಡಾ. ಹಚ್.ಆರ್. ಮೀರಾ

(ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿರಿ lekhana@ayvm.in)

ಮಾನವಸಹಜವಾದ ಭಾವನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಕಾರಾತ್ಮವೂ ನಕಾರಾತ್ಮಕವೂ ಆದದ್ದು ಇರುವುವಷ್ಟೆ. ಕೋಪ, ತಾತ್ಸಾರ, ಅಸೂಯೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು ನಕಾರಾತ್ಮಕವಾದವುಗಳು ಹಾಗೂ ಅವು ಬಂದು ಹೋಗುವುದು ಸಹಜವೇ ಆದರೂ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅವೇ ಆಡುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಒಳಗಿನಿಂದ ಸುಟ್ಟುಹಾಕುವ ಬೆಂಕಿಯಿದ್ದಂತೆ. ಆರ್ಷಸಾಹಿತ್ಯದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ ಹಲವಾರು ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಭಾವಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿರುವುದುಂಟು. ಭಾರತೀಯ ಕಾವ್ಯಪರಂಪರೆಯು "ಕಾಂತಾಸಂಮಿತೆ". ಹಾಗೆಂದರೆ, ಪ್ರಿಯೆಯು ಒಳ್ಳೆಯ ಮಾತುಗಳಿಂದ ಮೆಲ್ಲನೆ ಸರಿಯಾದ ದಾರಿಗೆ ತರುವಂತೆ ಕಾವ್ಯಗಳೂ ತನ್ನ ಓದುಗರನ್ನು "ಈ ರೀತಿ ಮಾಡಬೇಕು, ಈ ರೀತಿ ಬಾರದು" ಇತ್ಯಾದಿಯಾಗಿ ತಿಳಿಹೇಳುವಂತಹವು. ಒಳ್ಳೆಯ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಿರುವ ನಕಾರಾತ್ಮಕಭಾವಗಳ ವಿಷಯವನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡರೆ, ಅವು ನಮ್ಮಲ್ಲಿ  ಊರದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲೊಂದು ಉದಾಹರಣೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳೋಣ.

ರಾಮಾಯಣದ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬಹುಮುಖ್ಯ ತಿರುವೆಂದರೆ ಮಂಥರೆಯ ಪ್ರವೇಶ-ಆಕ್ರೋಶಗಳಿಂದಾಗಿ ಶ್ರೀರಾಮನ ರಾಜ್ಯಾಭಿಷೇಕಗಳು ತಪ್ಪಿ ಅವನು ಸೀತಾ-ಲಕ್ಷ್ಮಣರ ಸಮೇತ ಕಾಡಿಗೆ ಹೋಗುವಂತಾಗುವುದು.

ದಶರಥನು ರಾಮನಿಗೆ ಯೌವರಾಜ್ಯಾಭಿಷೇಕ ಮಾಡುವುದಾಗಿ ನಿಶ್ಚಯವಾಯಿತು. ಮಾರನೆಯ ದಿನವೇ ರಾಜ್ಯಾಭಿಷೇಕವಿದ್ದದ್ದರಿಂದ ಯಾರಾರಿಗೆ ತಿಳಿದಾಗಿತ್ತೋ ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಸಡಗರದಿಂದ ತಯಾರಿ ನಡೆಸಿದ್ದರು. ಭರತ-ಶತ್ರುಘ್ನರು ಇದಕ್ಕೆ ಬಹು ಮುಂಚೆಯೇ ಭರತನ ಸೋದರಮಾವನ ಮನೆಗೆ ತೆರಳಾಗಿತ್ತು. ಅಂತಃಪುರದ ಮಹಡಿ ಹತ್ತಿದ್ದ ದಾಸಿ ಮಂಥರೆ ಅಕಸ್ಮಾತ್ತಾಗಿ ಈ ಎಲ್ಲಾ ಸಡಗರದ ತಯಾರಿಗಳನ್ನು ಕಂಡು ಬೇರೊಬ್ಬ ದಾಸಿಯಿಂದ ವಿಷಯವೇನೆಂದು ತಿಳಿದಳು. ಕೈಕೇಯಿಯ ತಾಯಿಯ ಮನೆಯಿಂದಲೂ ಜೊತೆಗಿದ್ದ ಮಂಥರೆಗೆ ಕೌಸಲ್ಯೆಯನ್ನು ಕಂಡರಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ನಮಗೆ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲೇ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಕೌಸಲ್ಯೆಯನ್ನು ಜಿಪುಣೆಯೆಂದು ಕರೆದು ಅವಳ ಸಂತೋಷಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೇನೆಂದು ಕೇಳುತ್ತಾಳೆ. ಕಾರಣ ತಿಳಿದಾಗ ಅವಳ ಅಸೂಯೆ-ಕೋಪಗಳು ಅವಳಲ್ಲಿ ತಾಂಡವವಾಡುತ್ತವೆ.

ಆಗ ಅವಳು ಮಾಡುವ ಮೊದಲ ಕೆಲಸವೇ ಕೈಕೇಯಿಯ ಅಂತಃಪುರಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಅವಳಿಗೆ ವಿಷಯ ತಿಳಿಸಿ, ಅವಳನ್ನು ಕೆರಳಿಸಲು ತೊಡಗುವುದು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಮಂಥರೆಯು ದಶರಥನನ್ನು ಬೈದದ್ದಲ್ಲದೆ, ಕೈಕೇಯಿಯನ್ನು ಪದೇ ಪದೇ "ಬಾಲೆ", ಎಂದರೆ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯಿಲ್ಲದ ಹುಡುಗಿ, ಎಂದೇ ಸಂಬೋಧಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಅವಳು ಅಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ಹೇಳಿದರೂ ಕೈಕೇಯಿಗೆ ಸುದ್ದಿ ಕೇಳಿ ಸಂತೋಷವೇ ಆಗುತ್ತದೆ, ಹಾಗೂ ಸಿಹಿಸುದ್ದಿ ಕೊಟ್ಟ ಮಂಥರೆಗೆ ತನ್ನ ಹಾರವನ್ನು ಬಹುಮಾನವಾಗಿ ಕೊಡುತ್ತಾಳೆ. ಆದರೆ, ಮಂಥರೆಯು ವಿಧವಿಧವಾಗಿ, ಮತ್ತು ಹಲವು ಬಾರಿ ದಶರಥನನ್ನು ನಿಂದಿಸಿ, ಕೌಸಲ್ಯೆಯನ್ನು ದೂಷಿಸಿ, ರಾಮನಿಗೆ ಯುವರಾಜಪದವಿ ಸಿಕ್ಕರೆ ಭರತನಿಗೆ ಏನಾಗಬಹುದು ಎಂದೆಲ್ಲಾ ವರ್ಣಿಸಿ ಹೇಳಿ, ಕೊನೆಗೂ ಕೈಕೇಯಿಯ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಕೆಡಿಸಿಯೇ ಬಿಡುತ್ತಾಳೆ. ಕುಪಿತಳಾದ ಕೈಕೇಯಿ ಮುಂದೆ ಏನೇನು ಮಾಡುವಳೆಂದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ತಿಳಿದಿರುವುದೇ.

ಮಂಥರೆಯ ಅಸೂಯಾಪರತೆಗೆ ಕಾರಣ ಹೀಗಿರಬಹುದೇನೋ. ತಾನು ಕೈಕೇಯಿಯ ದಾಸಿ. ಭರತನಿಗೆ ರಾಜ್ಯಾಭಿಷೇಕವಾದರೆ, ರಾಜಮಾತೆಯಾದ ಕೈಕೇಯಿಯ ದಾಸಿ ತಾನೆಂದು ಬೇರೆ ದಾಸಿಯರ ಮೇಲೆ ಜೋರುಮಾಡಬಹುದು ಎಂದು ಇದ್ದಿತ್ತೇನೋ. "ತಾನು ದಿವಾನರ ಮನೆ ಜವಾನ" ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವ ಪರಿಯಂತೆಯೇ ಇದು. ಕೈಕೇಯಿಯೊಂದಿಗೇ ಅವಳ ತವರುಮನೆಯಿಂದ ಜೊತೆ ಬಂದಿದ್ದವಳಾದರೂ, ಮಂಥರೆಗೆ ಕೈಕೇಯಿಯ ಹಿತ ಬೇಕಾಗಿತ್ತೆಂದು ಅನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ರಾಮನು ಕೈಕೇಯಿಯ ಸವತಿಯ ಮಗನೆಂದೂ ಹಾಗಾಗಿ ಕೈಕೇಯಿಗೆ ಶತ್ರುಸಮಾನನೆಂದೂ ಅವಳು ಕಿವಿಯೂದಿದಳು.  ರಾಮನು ರಾಜನಾದ ನಂತರ ಕೈಕೇಯಿಗೂ ಭರತನಿಗೂ ಉಳಿಗಾಲವಿಲ್ಲವೆಂದೂ ಹೆದರಿಸಿದಳು. ಮೊದಮೊದಲಿಗೆ ಇದನ್ನೇನೂ ಕೈಕೇಯಿಯು ನಂಬಲಿಲ್ಲ. ರಾಮನ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಅಪಾರವಾದ ಪ್ರೀತಿ-ನಂಬಿಕೆಗಳಿದ್ದವು. ಆದರೂ ಮಂಥರೆಯ ಈ ದುರ್ವಚನಗಳೂ ಕಾಲ್ಪನಿಕವಾದ ಭವಿಷ್ಯದ ಕಷ್ಟಗಳೂ ಪದೇ ಪದೇ ಕಿವಿಗೆ ಬಿದ್ದು ಕೈಕೇಯಿಗೂ ದುಷ್ಟಪ್ರವೃತ್ತಿಯುಂಟಾಯಿತು. ಮಾತು ಬಹಳ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯೆನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ಇದೇ ನಿದರ್ಶನ - ಒಳ್ಳೆಯ ಮಾತಿನಿಂದ ಹೇಗೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಬಹುದೋ, ದುರ್ವಚನದಿಂದ ದುರಾಲೋಚನೆ ಅಂಕುರಿಸುವಂತೆಯೂ ಮಾಡಬಹುದು.

ಕೈಕೇಯಿಗೆ ಸ್ವಲ್ಪವಾದರೂ ವಿವೇಕ ಕೆಲಸಮಾಡಿದ್ದರೆ, ರಾಮನ ಗುಣಸಂಪನ್ನತೆಯ ಬಗ್ಗೆಯಾಗಲೀ, ರಾಮ-ಭರತರ ಮಧ್ಯೆಯಿರುವ ಪ್ರೀತಿ-ನಿಷ್ಠೆಗಳ ಬಗ್ಗೆಯಾಗಲೀ ಸಂದೇಹ ತಲೆಯೆತ್ತುತ್ತಲೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ರಾಮ ಹಿರಿಯ ಮಗ, ಸದ್ಗುಣಸಂಪನ್ನ, ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಪ್ರೀತಿಪಾತ್ರನಾಗಿದ್ದವನು. ಇದರಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಒಂದು ವಾಸ್ತವವಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಭರತನಿಗಾಗಿ ಕೈಕೇಯಿ ಮಾಡಿದ ಸಿಂಹಾಸನದ ವರಾತ ಸಮ್ಮತವಾಗಬಹುದಿತ್ತು. ಮಂಥರೆ ಅವಳಿಗೆ ಹತ್ತಿರದವಳಾಗಿದ್ದರಿಂದ, ಮಂಥರೆಯ ಬಾಯಿಂದ ಬಂದ ದುಷ್ಟವಚನಗಳನ್ನೂ ಅವಳು ಅಲಕ್ಷಿಸುತ್ತಲೇ ಬಂದಿದ್ದಳು. ಅಂತಹ ಮಾತುಗಳಿಗೆ ಖಂಡನೆ-ದಂಡನೆಯೇನೂ ಆಗಲಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಪುನಃಪುನಃ ಆ ಮಾತುಗಳನ್ನವಳು ಕೇಳುವಂತಾಯಿತು. ಅವೇ ಕೆಟ್ಟಯೋಚನೆ-ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣೀಭೂತವಾದವು. ಮಂಥರೆಯು ತನಗೂ ತನ್ನ ಮಗನಿಗೂ ಹಿತವಾದದ್ದನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾಳೋ, ಅಥವಾ ಅವಳದೇ ಹೆಚ್ಚುಗಾರಿಕೆಗಾಗಿ ಅಸೂಯೆಯಿಂದ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾಳೋ ಕೈಕೇಯಿಯು ವಿವೇಚಿಸಲಿಲ್ಲ.

ಅಸೂಯೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಂಗಮಹಾಗುರುಗಳು ಹೇಳಿರುವ ಮಾತುಗಳು ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಸಮಂಜಸ. "ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಅರಿತಾಗ ನಾವು ಅವಲಕ್ಷಣವಾಗಿದ್ದರೂ ದುಃಖಪಡಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ಲಕ್ಷಣಜ್ಞನು ದುಃಖಪಡುವುದೂ ಇಲ್ಲ. ಲಕ್ಷಣವಾಗಿರುವ ಪದಾರ್ಥವನ್ನು ನೋಡಿ ಆನಂದಿಸಬಹುದು. ಹೀಗೆ ಸಮಚಿತ್ತತೆಗೆ ಲಕ್ಷಣಜ್ಞತೆ ಒಂದು ಹಾದಿ." ಎಂದು ಹೇಳಿರುವರು.

ಕೈಕೇಯಿಯು ಶ್ರೀರಾಮನ ರಾಜ್ಯಾಭಿಷೇಕದ ಬಗ್ಗೆ ಹಲುಬದೇ, ಅವನ ಯೋಗ್ಯತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ವಿವೇಚನೆ ಮಾಡಿದ್ದರೆ, ಮಂಥರೆಯ ಮಾತಿನಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತಳೂ ಆಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ, ತನಗೂ ತನ್ನ ಸಪತ್ನಿಯರಿಗೂ ಮಕ್ಕಳಿಗೂ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೂ ಕಂಟಕಪ್ರಾಯಳಾಗುತ್ತಲೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ತನಗೆ ಸಿಕ್ಕದೇಹೋದದ್ದು ಮತ್ತೊಬ್ಬಳಿಗೆ, ಎಂದರೆ ಕೌಸಲ್ಯೆಗೆ, ದೊರೆತಿದೆ ಎಂದಾಗ, ತನಗೆ ವಿಧಿಯಿತ್ತದ್ದು ಇಷ್ಟು, ಕೌಸಲ್ಯೆಯ ಅದೃಷ್ಟದಲ್ಲೇ ತಾನು ಸಂತಸವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಅವಳು ತಿಳಿಯಬಹುದಿತ್ತು. ಅವಳು ಸಮಚಿತ್ತಳಾಗಿದ್ದು ಸರಿಯಾಗಿ ವರ್ತಿಸಿದ್ದರೆ ರಾಮಾಯಣವೇ ಆಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲವೆಂಬುದಿದ್ದರೂ, ನಮಗೆ ಇಲ್ಲಿರುವ ಪಾಠವನ್ನು ನಾವು ಸರಿಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬೇಕು.

ಹಾಗಾದರೆ, ನಾವು ಹೇಗಿರಬೇಕು? ಅದಕ್ಕೆ ರಾಮಾಯಣದ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಸಂಗ ನೋಡೋಣ. ಪುಟ್ಟ ಬಾಲಕರಾದ ಲವಕುಶರು ಆದಿಕಾವ್ಯದ ಗಾನವನ್ನು ಮಾಡಿದಾಗ, "ಸಾಧು! ಸಾಧು!" ಎಂದು ಅವರನ್ನು ಹೊಗಳಿದವರು ಇಂದ್ರಿಯಜಯಿಗಳಾದ ಋಷಿಗಳು. ಸಾಧಾರಣ ಸಂಗೀತಗಾರರೇನಾದರೂ ಆ ಗಾನವನ್ನು ಕೇಳಿದ್ದರೆ, ಶ್ರೀರಂಗಮಹಾಗುರುಗಳು ಹೇಳಿದಂತೆ, "ಹೇಗಿತ್ತು? ಎಂದರೆ ಅಸೂಯೆಯಿಂದ, 'ಇತ್ತು' ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಋಷಿಗಳು ಹಾಗಲ್ಲ, ಮುಕ್ತಕಂಠದಿಂದ ಹೊಗಳುತ್ತಾರೆ." ಒಂದು ಪದಾರ್ಥ ಅಥವಾ ವ್ಯಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಸಂನಿವೇಶದ ಗುಣವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಅದು ನಮ್ಮಲ್ಲಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಬೇರೊಂದೆಡೆ ಇದೆಯಲ್ಲಾ ಎಂದು ಸಂತೋಷಪಡುವಂತಹವರು ನಾವಾಗಬೇಕು, ಅಲ್ಲವೇ?

ಸೂಚನೆ: 2೨ /೧ ೧ /2024 ರಂದು ಈ ಲೇಖನ ವಿಶ್ವವಾಣಿ ಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.

ಧರ್ಮಾತ್ಮರ ಜೀವನದ ನಡೆಯೇ ಎಲ್ಲರ ಆದರ್ಶ (Dharmatmara Jivanada nadeye Ellara Adarsa)

ಲೇಖಕರು: ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಸೋಮಯಾಜಿ

(ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿರಿ lekhana@ayvm.in)

ಅತ್ಯಂತ ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರು ಸೋದರರು, ಧರ್ಮ ಶಾಸ್ತ್ರಕಾರರು, ತಪಸ್ವಿಗಳು, ಜ್ಞಾನಿಗಳು. ಇದ್ದರು. ಅಣ್ಣ-ಶಂಖ, ತಮ್ಮ ಲಿಖಿತ. ನಿರಂತರ ಅಧ್ಯಯನ, ತಪಸ್ಸಿನಿಂದ ತೇಜಸ್ವಿಗಳೂ ಶುದ್ಧಾತ್ಮರೂ ಆಗಿದ್ದವರು. ಧರ್ಮವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಅವರ ಜೀವನವಿರಲಿಲ್ಲ. ಇಬ್ಬರೂ ಪರಸ್ಪರ ವಿಶ್ವಾಸದಿನ್ದಿದ್ದರೂ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿದ್ದರು.

ಹಣ್ಣು ತಿಂದು ತಪೋಬಲ ಕುಗ್ಗಿದ್ದು?

ಒಮ್ಮೆ ಲಿಖಿತ ಅಣ್ಣನನ್ನು ನೋಡಲು ಶಂಖನ ಮನೆಗೆ ಬರುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ಶಂಖ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಲಿಖಿತನು ಅಣ್ಣನ ತೋಟದಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಾಡುತ್ತಾನೆ. ಅಣ್ಣನ ತೋಟದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವೃಕ್ಷಗಳು ಫಲಭರಿತವಾಗಿದ್ದವು. ಹಸಿವೂ ಆಗಿದ್ದರಿಂದ ಅವನ ತೋಟದ ಒಂದು ಮರದಿಂದ ಮಾವಿನ ಹಣ್ಣನ್ನು ಕಿತ್ತು ತಿನ್ನುತ್ತಾನೆ. ಶಂಖ ಮನೆಗೆ ಬರುತ್ತಾನೆ. ತಮ್ಮನನ್ನು ಕಂಡು ಸಂತೋಷವಾದರೂ ಅವನ ಮುಖವು ಕಳೆಗುಂದಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತಾನೆ. ತಕ್ಷಣವೇ ಇವನಿಂದ ಯಾವುದೋ ಅಧರ್ಮದ ಕಾರ್ಯ ನಡೆದಿದೆ. ಅದರಿಂದ ಇವನ ತಪೋಬಲ ಕುಂದಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತಾನೆ. ತಮ್ಮನ ದೇಹ-ಮನೋಧರ್ಮಗಳ ಸಹಜಾವಸ್ಥೆ ಕೆಡುವುದು ಶಂಖನಿಗೆ ಸಹ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ.

ಅನುಮತಿ ಇಲ್ಲದೇ ಒಬ್ಬರ ವಸ್ತುವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುವುದು ಕಳ್ಳತನ

ತಮ್ಮನನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾನೆ- ನೀನು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಮೇಲೆ ಏನು ಮಾಡಿದೆ ಎಂದು. ಅವನು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾಗಿ ಹಣ್ಣು ತಿಂದುದನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಹೌದು. ಇದೇ ಅವನಿಂದಾದ ಅಧರ್ಮ. ಅಣ್ಣನ ಸುಪರ್ದಿನ ತೋಟದ ಹಣ್ಣನ್ನು ಅಣ್ಣನ ಅನುಮತಿ ಇಲ್ಲದೇ ತಿನ್ನುವುದು ಅಪರಾಧ. ಆ ಅಪರಾಧವೇ ಲಿಖಿತನ ತಪೊಬಲವನ್ನೂ, ತೇಜಸ್ಸನ್ನೂ ಅವನಿಗೆ ಅರಿವಿಲ್ಲದೇ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿದೆ. ದೇಹಧರ್ಮ ಮನೋಧರ್ಮ ಹಾಳಾಗಬಾರದು

ಶಂಖನಿಗೆ ತಮ್ಮನ ಮೇಲೆ ಪ್ರೀತಿ, ಕರುಣೆ. ಅವನ ದೇಹಧರ್ಮ, ಮನೋಧರ್ಮಗಳು ಹಾಳಾಗುವುದನ್ನು ಅವನು ಸಹಿಸದಾದನು. ತಮ್ಮನ ತಪ್ಪಿನ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿ, ಆ ರಾಜ್ಯದ ರಾಜನ ಹತ್ತಿರ ಹೋಗಿ ಅದಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿ, ಪಾಪ ಪರಿಹಾರ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂದು ಸಲಹೆ ಕೊಟ್ಟನು. ಲಿಖಿತನಿಗೂ ಸಹ ತಾನು ಮಾಡಿದ್ದು ಧರ್ಮಹಾನಿಯ ಕೆಲಸ ಎಂದು ಅರಿವಾಯಿತು. ಒಡನೆಯೇ ಅವನು ರಾಜಾಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ತನ್ನ ತಪ್ಪನ್ನು ರಾಜನಿಗೆ ಅರುಹಿದನು.

ತಪ್ಪಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ಎಲ್ಲರಿಗೂ..

ರಾಜನು ಅವನನ್ನು ಪರಮ ಗೌರವದಿಂದ ಕಂಡು- ತಮ್ಮ ತಪ್ಪನ್ನು ತಾವು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು, ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ ಪಟ್ಟದ್ದಾಗಿದೆ. ಅದೇ ಒಂದು ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷೆ ಎಂದನು. ಆದರೆ ಲಿಖಿತನು ಅದಕ್ಕೊಪ್ಪದೇ ಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಈ ಬಗೆಯ ಕಳ್ಳತನದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಏನು ಶಿಕ್ಷೆಯೋ ಅದನ್ನೇ ತನಗೂ ನೀಡಬೇಕು ಎಂದು ಆಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ರಾಜನು ಅವನ ಕೈಗಳೆರಡನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಸರಿ. ಪಾಪಕ್ಕೆ ಶಿಕ್ಷೆ ಆಗಿದೆ ಎಂದು ಲಿಖಿತನಿಗೆ ಸಮಾಧಾನವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಅಣ್ಣ ಶಂಖನಿಗೆ ತಮ್ಮನ ದುಸ್ಥಿತಿ ಸಹಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲೇ ಒಂದು ಪವಿತ್ರವಾದ ಸರೋವರದಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಲು ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತಾನೆ. ನಂತರ ಅವನ ತಪೋಬಲದಿಂದ, ಧರ್ಮದ ನಡೆಯಿಂದ ಅವನ  ಕೈಗಳು ಪುನಃ ಬರುತ್ತವೆ ಎಂಬುದು ಮುಂದಿನ ಕಥೆ.

ಮಹರ್ಷಿಗಳ ಧರ್ಮ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆ

ಭಾರತೀಯ ಮಹರ್ಷಿಗಳ ಧರ್ಮದ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆ ಎಷ್ಟು ಆಳದ್ದು ಎಂದು ಈ ಕಥೆಯಿಂದ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಧರ್ಮ ಯಾವುದೋ ಪುಸ್ತಕದ ಕಥೆಯಲ್ಲ. ನಿಸರ್ಗದ ನಡೆ. ಅದನ್ನು ಅರಿತು ನಡೆದಾಗ ಬಾಳು ಸುಂದರ. ಅದನ್ನು ಅರಿಯುವ ಇಂದ್ರಿಯ ಪಾಟವ, ಸಮಗ್ರ ಚಿಂತನೆ ಎಲ್ಲರೂ ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದೇ ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟು ಆಚಾರ ಪರಂಪರೆ ಬಂದಿರುವುದು.ತಮ್ಮನ ಮುಖವನ್ನು ನೋಡಿಯೇ ಅಣ್ಣನಿಗೆ ಅವನಿಂದ ಅಧರ್ಮ ನಡೆದಿದೆ ಎಂದು ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಅವನು ಅದೆಷ್ಟು ಸೂಕ್ಷ್ಮಗ್ರಾಹಿಯಾಗಿರಬೇಡ! ಅಣ್ಣ ಹೇಳಿದೊಡನೆ ಇವನಿಗೂ ತನ್ನ ತಪ್ಪಿನ ಅರಿವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಶಿಕ್ಷೆಯಿಂದ ಸರಿಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮನಸ್ಸು ಎಷ್ಟು ಶ್ರೇಷ್ಠ!

ಶ್ರೇಷ್ಠರ ನಡೆಯೇ ಸಮಾಜದ ಆದರ್ಶ

ಶ್ರೇಷ್ಠರಾದವರು ಆಚರಿಸುವ ನಡೆಯನ್ನೇ ಸಾಮಾನ್ಯರೆಲ್ಲ ಅನುಸರಿಸುವುದು ಎಂಬ ಗೀತಾಚಾರ್ಯನ ಮಾತು ಸ್ಮರಣೀಯ. ಅವರಿಬ್ಬರೂ ಧರ್ಮಿಷ್ಠರು. ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಅವರೇ ಆದರ್ಶವನ್ನು ನಿಯಮನ ಮಾಡಬೇಕಾದವರು. ಎಂದೇ ತಮ್ಮದೇ ಮೇಲ್ಪಂಕ್ತಿಯನ್ನು ಮೆರೆದರು.   

ಶಿಕ್ಷೆ ಕೊಡಬೇಕಾದವನು ರಾಜನೇ. ಅವನಿಂದಲೇ ಶಿಕ್ಷೆ ಪಡೆಯುವ ಧರ್ಮದ ನೀತಿಯನ್ನೇ ಅನುಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ತಮ್ಮನ ಮೇಲಿನ ಕರುಣೆ ಮತ್ತು ಎಂದೆಂದಿಗೂ ಧರ್ಮವೇ ಉಳಿಯಬೇಕಾದುದು ಎಂಬ ಧರ್ಮಪ್ರಜ್ಞೆ ಶಂಖನದು. ಎಂದೇ ಅವರಿಬ್ಬರೂ ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಬಹು ವಿಖ್ಯಾತ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾಗಿದ್ದರು..

ಸತ್ಪುರುಷರ ಧರ್ಮ

" ಸತ್ಪುರುಷರ ಧರ್ಮವೆಂಬುದು ಅತಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮ,ಮತ್ತು  ಅರಿಯಲು ಅತ್ಯಂತ ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯ" ಎಂದು ಶ್ರೀರಾಮನು ವಾಲಿಗೆ ಹೇಳುವ ಮಾತು. ವಾಲಿಯನ್ನು ಪ್ಲವಂಗಮ ಎಂದಿದ್ದಾನೆ. ಪ್ಲವಂಗಮ ಎಂದರೆ ಮರದಿಂದ ಮರಕ್ಕೆ ಹಾರುವವನು ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯ, ವೃಕ್ಷ ಮೂಲಕ್ಕೆ ಬಂದು ವೃಕ್ಷವನ್ನು- ಜೀವನವೃಕ್ಷವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲ ವಾಲೀ. ಅವನಿಗೆ ಧರ್ಮಸೂಕ್ಷ್ಮದ  ಪರಿಚಯವಿಲ್ಲವೆಂಬುದು ಶ್ರೀರಾಮನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿತ್ತಪ್ಪಾ ಎಂದು ಇದನ್ನು ಶ್ರೀ ರಾಮಭದ್ರಾಚಾರ್ಯರು  ಮಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದ್ದರು. ಇಲ್ಲೂ ಹಾಗೆಯೇ. ನಮಗೆ ಒಂದು ಹಣ್ಣು ತಿಂದರೆ ಏನಾಗಿಬಿಡುತ್ತೆ ಎಂದೇ ಅನ್ನಿಸುವುದು. ಒಂದು ಕ್ರಿಯೆಯ ಸುಕ್ಷ್ಮಾತಿಸೂಕ್ಷ್ಮ ಪರಿಣಾಮ ಏನೆಂಬ ಅರಿವು ನಮಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಅಂತಹ ಪರಿಷ್ಕೃತವಾದ ಜೀವನ ನಾವು ಮಾಡಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಒಳಗೂ ಹೊರಗೂ ನಿರ್ಮಲವಾದ ಜೀವನ ನಡೆಸುವ ಮಹಾತ್ಮರ ನಡೆಯೇ ಬೇರೆ.  ಹೃದಯಗುಹೆಯಲ್ಲಿರುವ ಧರ್ಮವನ್ನು ಅರಿತು ತಿಳಿಸಬಲ್ಲ ಮಹಾಜನರು ಯಾವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಾರೆಯೋ  ಅದು ಸರಿಯಾದ ಹಾದಿ. ಅದು ಬಿಟ್ಟು ಮೆಜಾರಿಟಿ ಮೇಲೆ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಹೊರಟರೆವಿಷಯ ನಿಲ್ಲುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಶ್ರೀರಂಗ ಮಹಾಗುರುಗಳ ಮಾತು ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಮರಣೀಯ.

ಇಂದು ಸತ್ಯ-ಅಸತ್ಯ,ಧರ್ಮ-ಅಧರ್ಮ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ನಿಸರ್ಗಸಹಜವಾಗಿ ಅರಿಯುವ ಪ್ರಜ್ಞೆಯಿಂದ ನಾವು ಬಹಳ ದೂರ ಸರಿದಿದ್ದೇವೆ. ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಮೆಜಾರಿಟಿಯ ಮೇಲೆ, ನಮ್ಮ ಅನುಕೂಲ-ಪ್ರತಿಕೂಲತೆಗಳ ಮೇಲೆ ಅಳೆಯುವುದಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ನಿಜಾರ್ಥದಲ್ಲಿ ನಾವು ನಮ್ಮ ಪೂಜ್ಯ ಪೂರ್ವಜರ ಅನುವಂಶೀಯರಾಗುವುದಾದರೆ ಅವರು ಹಾಕಿಕೊಟ್ಟ ಧರ್ಮಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಹೆಜ್ಜೆಯಿಡುವುದು ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಶ್ರೇಯಸ್ಕರ.ಈ ಕಥೆ ನಮಗೆ ಅದನ್ನೇ ಸಾರುತ್ತಿದೆ.

ಸೂಚನೆ : 23/11/2024 ರಂದು ಈ ಲೇಖನವು  ವಿಜಯಕರ್ನಾಟಕದ ಬೋಧಿ ವೃಕ್ಷ  ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.

ಕೃಷ್ಣಕರ್ಣಾಮೃತ 40 ತುರಗಗಳಿಗುಪಚರಿಸಿದ ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ (Krishakarnamrta 40 Turagagaligupacharisida Parthasarathi)

ಲೇಖಕರು : ಪ್ರೊ. ಕೆ. ಎಸ್. ಕಣ್ಣನ್

ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿರಿ (lekhana@ayvm.in)

ನಖ-ನಿಯಮಿತ-ಕಂಡೂನ್

ಕೃಷ್ಣನೆಮ್ಮನು ಕಾಪಾಡಲಿ - ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ, ಲೀಲಾಶುಕ. ಎಂತಹವನು ನಮ್ಮ ಕೃಷ್ಣ? ಅರ್ಜುನನ ರಥಕ್ಕೆ ಸಾರಥ್ಯದ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡಿದನಲ್ಲವೇ ಅತ? ಆ ಸಾರಥಿಯ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುವಲ್ಲೂ ಉತ್ಕಟ ನಿಷ್ಠೆ ಆತನದು. ಏನು ಆತನ ನಿಷ್ಠೆ? ರಥವೋಡಿಸುವುದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ; ಭಕ್ತನಾದ ಅರ್ಜುನನ ಕುದುರೆಗೂ ಉಪಚಾರ ಮಾಡಿದನಲ್ಲಾ! ನಾಲ್ಕು ರೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದನಂತೆ ಅಶ್ವಸೇವೆಯನ್ನು. ಹೇಗೆ ಮಾಡಿದ?

ಯಾವುದೇ ಪ್ರಾಣಿಗಾದರೂ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ನವೆಯು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಆಗುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗಿರಲಿ, ಮನುಷ್ಯರಿಗೆ ಸಹ ಹಿತಮಿತವಾಗಿ ಯಾರಾದರೂ ಮೈತುರಿಸಿದರೆ ಇಷ್ಟಪಡುವಂತಾಗುತ್ತದೆಯಲ್ಲವೇ? ತುರಿಸಿದಾಗಾಗುವ ತೋಷಕ್ಕೆ ಕಣ್ಣೇ ಅರ್ಧಮುಚ್ಚುವಂತೆಯೋ, ಪೂರ್ಣವಾಗಿಯೇ ಮುಚ್ಚುವಂತೆಯೋ ಆಗುತ್ತದಲ್ಲವೇ? ಮನುಷ್ಯರಿಗೂ ಕೋತಿಗಳಿಗೂ ಕೆರೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಶರೀರದ ಬಹು ಭಾಗವು ಕೈಕಾಲುಗಳಿಂದ ಬಹುತೇಕ ಎಟಕುವಂತಹುದೇ. ಆದರೆ ಕುದುರೆಯಂತಹ ಪ್ರಾಣಿಗೆ ಅದು ಸುಲಭವಲ್ಲವಷ್ಟೆ?

ಸ್ಯಂದನವೆಂದರೆ ರಥವಾದ್ದರಿಂದ, ರಥಕ್ಕೆ ಹೂಡಿದ ಕುದುರೆಗಳು ಸ್ಯಂದನಾಶ್ವಗಳು. ಅವುಗಳಿಗೆ ನವೆಯಾಗುವುದಲ್ಲವೇ? ಅದನ್ನೇ "ಕಂಡೂ" ಅಥವಾ "ಕಂಡೂತಿ"ಯೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಆ ನವೆಯನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸಲು ಅದಾದೆಡೆ ಕೆರೆಯಬೇಕು. ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕೆರೆಯುವುದೆಂದರೆ ಉಗುರುಗಳಿಂದಲೇ. ಹಾಗೆ ತನ್ನ ಉಗುರುಗಳಿಂದ ಆ ತುರಂಗಗಳ ತುರಿಯನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸಿ ಅವನ್ನೂ ಸುಖಪಡಿಸಿದವ, ನಮ್ಮ ಕೃಷ್ಣ. 

ನವೆಯಾದದ್ದನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸುವುದು ಒಂದಾದರೆ, ನವೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಉಂಟೇ ಆಗದಂತೆ ಮಾಡುವುದಿನ್ನೊಂದು. ಅದಕ್ಕೆ ಬೇಕು ಸ್ನಾನ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಬೊಗಸೆ ಬೊಗಸೆಯಾಗಿ ನೀರನ್ನು ಕುದುರೆಗಳ ಮೇಲೆ ಚೆಲ್ಲಬೇಕು. ಹೀಗೆ ಅಂಜಲಿಸ್ಥವಾದ ಜಲದಿಂದ ಅಭಿಷೇಕ ಮಾಡಿದರೆ, ಕುದುರೆಗಳಿಗೆ ಅತ್ತ ನವೆಯೂ ಹೋಗುತ್ತದೆ, ಇತ್ತ ಬೆವರೂ ಹೋಗಿ, ಮೈಗೊಂದು ಹೊಸತನ-ಉಲ್ಲಾಸಗಳೂ ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಈ ಅಭಿಷಿಂಚನವನ್ನು ಎಂದೋ ಒಂದೆರಡು ದಿನವಲ್ಲ, ಅನುದಿನವೂ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ, ವೃಷ್ಣಿವಂಶದ ಅರಸಾದ ಕೃಷ್ಣ!

ಹೀಗೆ ತುರಂಗಗಳನ್ನು ತುರಿಸಿ ತೊಳೆಯುವ ಕೆಲಸಕ್ಕೂ ಬಹುಶಃ ಬಹುದೀರ್ಘಕಾಲವೇನೂ ಬೇಕಿಲ್ಲ. ಎಂದೇ ಅಷ್ಟು ಹೊತ್ತು ತನ್ನ ತೋತ್ರ-ರಶ್ಮಿಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಮೈಮೇಲೇ ಸಿಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರಾಯಿತು. ತೋತ್ರವೆಂದರೆ ಚಾವಟಿ. ತೋತ್ರ-ತೋದನಗಳು ಹತ್ತಿರದ ಪದಗಳು. ತೋದನವೆಂದರೆ ನೋವುಂಟುಮಾಡುವುದು. ತುಂಟಕುದುರೆಗಳಾದರೆ ತೋತ್ರಕ್ಕೆ ಕೆಲಸ ಹೆಚ್ಚು. ಆದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಈ ಚಾವಟಿಯ ಉಪಯೋಗ ಅಷ್ಟೊಂದಿಲ್ಲ. ಅದೊಂದು ಸಂಪ್ರದಾಯವೆಂಬಂತೆ ಜೊತೆಗೇ ಇರತಕ್ಕದ್ದು. ಎಂದೇ ಅದನ್ನು ತನ್ನ ಮೌಲಿಗೇ ಸೆಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಮೌಲಿಯೆಂದರೆ ತಲೆ, ಅಥವಾ ತಲೆಯ ಶಿಖೆ, ಅಥವಾ ತಲೆಯ ಮೇಲಿನ ಪೇಟ. ಹೀಗೆ ತನ್ನ ರುಮಾಲಿಗೆ ಚಮ್ಮಟಿಗೆಯನ್ನು ಸಿಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡು ಕುದುರೆಗಳ ಕೆರೆತ ಕಳೆಯುವ ಕೆಲಕಾಲದ ಕೆಲಸ, ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ.

ಇನ್ನು ರಶ್ಮಿಯನ್ನು ಹಲ್ಲುಗಳ ನಡುವೆ ಹಿಡಿದಿದ್ದಾನೆ. ಕುದುರೆಯ ಲಗಾಮಿಗೆ ರಶ್ಮಿಯೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ವಾಘೆಯೆಂದರೂ ಅದೇ. ಕ್ಷಣಕಾಲ - ಎಂದರೆ ಮೈತೊಳೆಯುವಷ್ಟು ಕಾಲ - ಲಗಾಮುಗಳನ್ನು ತನ್ನ ದಂತಗಳ ನಡುವೆ ಲಗತ್ತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಹೀಗೆ ಹಯಗಳ ರಶ್ಮಿಗಳನ್ನು ತನ್ನ ದಶನಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ತನ್ನ ಅಂಜಲಿಭರ-ಜಲಗಳಿಂದ ಅಚ್ಯುತನು ಅಶ್ವಗಳಿಗೆ ಅಭಿಷೇಚನವೆಸಗುತ್ತಿದ್ದಾನೆ.

ಈವರೆಗೆ ಹೇಳಿದುದೆಲ್ಲವೂ ಕೃಷ್ಣನು ಏನೇನು ಮಾಡಿದ್ದ ಅಥವಾ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ - ಎಂಬುದು. ಕೃಷ್ಣನೆಂತಹವನೆಂದೇ ಹೇಳಲಿಲ್ಲವಲ್ಲ? ಅದನ್ನೂ ಕವಿ ಎರಡು ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ. 

ಅರ್ಜುನನಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಕುದುರೆಗಳು ಸಾಧಾರಣವಲ್ಲ. ಅವು ಒಳ್ಳೆಯ ಎತ್ತರದವೂ ಇದ್ದಾವು. ಅವಕ್ಕೆ ಸರಿಸಮವೇ ಕೃಷ್ಣನ ಮೈಕಟ್ಟೂ. ಆತನ ಶರೀರದ ಗಾತ್ರವೇ ವಿತತವಾದದ್ದು. ಎಂದರೆ ವಿಸ್ತೃತವಾದದ್ದು. ಅರ್ಥಾತ್, ವಿಶಾಲವಾದ ಎದೆಯ ಆಳೆತ್ತರದ ಆಸಾಮಿ, ನಮ್ಮ ಕೃಷ್ಣ. ವೀರ-ಕ್ಷತ್ರಿಯ-ವಂಶದವನಲ್ಲವೇ, ಎಷ್ಟಾದರೂ? ವ್ಯಾಯಾಮ-ಯೋಗವಿದ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಳಗಿದವರಿಗೆ ವ್ಯಾಯತವಾದ ಶರೀರವೂ ಇರುವುದೇ.

ಇದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಮಿಗಿಲಾಗಿ, ಶ್ಲೋಕದ ಕೊನೆಯ ಪಾದದ ಕೊನೆಯ ಪದವು ಹೇಳುವಂತೆ, ಆತನು ದೇವಕೀ-ಪುಣ್ಯ-ರಾಶಿ. ಎಂದರೆ, ದೇವಕಿಯ ಪುಣ್ಯಗಳ ಪುಂಜ, ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ. 

ಯಾರಿಗಾದರೂ ಬಹಳ ಒಳ್ಳೆಯ ಮಗನಿದ್ದರೆ, ಆತನ ತಂದೆತಾಯಿಯರ ಪುಣ್ಯದ ಫಲ ಈತ - ಎನ್ನುತ್ತೇವೆ.  ಪುಣ್ಯವೇ ಬೇರೆ, ಪುಣ್ಯದ ಫಲವೇ ಬೇರೆ. ದಾನ-ಧರ್ಮಾದಿಗಳಿಂದ ನೇಮ-ನಿಷ್ಠೆಗಳಿಂದ ಪೂಜೆ-ಪುನಸ್ಕಾರಗಳಿಂದ ಹಿರಿಯರ ಸೇವೆ-ಶುಶ್ರೂಷೆಗಳಿಂದ, ಹಾಗೂ ಜ್ಞಾನವೃದ್ಧ-ತಪೋವೃದ್ಧರ ಅನುಗ್ರಹ-ಆಶೀರ್ವಾದಗಳಿಂದ ದೊರಕುವ ಫಲವೇ ಪುಣ್ಯ. ಆ ಪುಣ್ಯದ ಫಲವಾಗಿ ದೊರಕುವುದೇ ಸಾಧ್ವಿಯಾದ ಗೃಹಿಣಿ, ವಿಧೇಯರಾದ ಮಕ್ಕಳು, ಅಪ್ಪಣೆಯನ್ನು ಒಪ್ಪವಾಗಿ ನೆರವೇರಿಸುವ ಆಳುಕಾಳುಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳು, ಅಲ್ಲವೇ?

ಹೀಗೆ ಎಷ್ಟೋ ಜನ್ಮಗಳ ಸುಕೃತಗಳ ಸತ್ಫಲವಾಗಿಯೇ ಸುಪುತ್ರ-ಸುಪುತ್ರಿಯರು ಸಂಪ್ರಾಪ್ತವಾಗುವುದು. ಪುಣ್ಯವು ಬೀಜ, ಸುಪುತ್ರನು ಪುಣ್ಯಫಲ. ಸುಕೃತವು ಕಾರಣ, ಸತ್ಪುತ್ರನು ಕಾರ್ಯ.

ಆದರೆ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ದೇವಕಿಯ ಪುಣ್ಯಗಳ ಫಲವೆಂದು ಹೇಳಿಲ್ಲ, ಕೃಷ್ಣನನ್ನು. ಬದಲಾಗಿ, ದೇವಕಿಯ ಪುಣ್ಯಗಳ ರಾಶಿಯೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ! ಅರ್ಥಾತ್, ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮರೆಮಾಚಿ ಕಾರಣವೆಂದೇ ಹೇಳಿದೆ. ಕಾರ್ಯ-ಕಾರಣಗಳಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಅಭೇದವನ್ನು ಹೇಳುವುದೂ ಒಂದು ಕಾವ್ಯಭಂಗಿ. ಇಂತಹ ಉತ್ತಮ-ಕಾರ್ಯವು ಇಂತಹ ಉತ್ಕಟ-ಕಾರಣದಿಂದ ಆಗುವುದು - ಎಂಬುದನ್ನು ಹೇಳಲೋಸುಗ ಈ ಬಗೆಯ ಭಂಗಿಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್ಲಿಗೆ, ದೇವಕಿಯ ಪುಣ್ಯಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಗುಡ್ಡೆ ಹಾಕಿದರೆ ಅದುವೇ ಕೃಷ್ಣ!

ಹೀಗೆ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ದೇವಕೀ-ಭಾಗ್ಯ-ರಾಶಿಯಾದ ಕೃಷ್ಣನ ಮೈಕಟ್ಟನ್ನು ಒಂದು ವಿಶೇಷಣದಿಂದ ಹೇಳಿ, ಇನ್ನು ನಾಲ್ಕರ ಮೂಲಕ ಅರ್ಜುನಾಶ್ವಗಳಿಗೆ ಆತನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ತುರಿ ತೆಗೆಯುವ ಪರಿ, ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿಸುವ ವೈಖರಿ, ಲಗಾಮು-ಚಾವಟಿಗಳಿಗೆ ಆತ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡ ಎಡೆಗಳು - ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಹೇಳಿವೆ.

ಹೀಗೆಲ್ಲ ಇರುವ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನು ಕಾಪಾಡಲಿ - ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ. ಯಾರನ್ನು? ನಮ್ಮನ್ನು, ನಮಗೆ ಸೇರಿದವರನ್ನು – ಎಂದುಕೊಳ್ಳಬಹುದಲ್ಲವೇ?

ಕೃಷ್ಣಂ ವಂದೇ ಜಗದ್ಗುರುಂ - ಎನ್ನುತ್ತೇವೆ. ಅಂತಹ ಮಹಾಶಯನು ಇತ್ತ ಭಕ್ತರ ಸೇವೆಗಾಗಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸೇವೆಯನ್ನೇ ಅನುದಿನವೂ ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿರುವುದು ಅತ್ತ ಆತನ ಪಾರಮ್ಯಕ್ಕೂ ಇತ್ತ ಸಾರಲ್ಯಕ್ಕೂ ಕನ್ನಡಿ ಹಿಡಿದಿರುವಂತಿದೆ.

ಅಂತಹ ಕೃಷ್ಣ ನಮ್ಮನ್ನು ಕಾಪಾಡಲಿ, ಎಂದಿದ್ದಾನೆ ಈ ವರಕವಿ.

ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಪುತ್ರನನ್ನಾಗಿ ಪಡೆದ ದೇವಕಿಯು ಪುಣ್ಯಶಾಲಿನಿ. ಜಗದ್ಗುರುವನ್ನು ಗುರುವನ್ನಾಗಿ ಪಡೆದ ಅರ್ಜುನನೂ ಪುಣ್ಯಶಾಲಿ. ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿ ಜನಿಸಿದರೂ ಜಗತ್ಪ್ರಾಣನೆನಿಸಿದ ಕೃಷ್ಣನಿಂದ ತುರಿಕೆ-ಜಳಕಗಳಿಗೆ ಭಾಜನವಾದ ವಾಜಿಗಳೂ ಪುಣ್ಯಶಾಲಿಗಳೇ ಸರಿ.

ತನ್ನ ಕಮನೀಯ ಕಾವ್ಯಮಯ ಕಲ್ಪನೆಯೆಂಬ ಕ್ಯಾಮರಾವಿನ ಕಣ್ಣಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡು ವಾಚಕರಿಗೊಂದು ವಾಕ್ಚಿತ್ರವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಲೀಲಾಜಾಲವಾಗೊದಗಿಸಿಕೊಟ್ಟಿರುವ ಲೀಲಾಶುಕನಿಗೆ ನಮ್ಮ ನಮ್ರ ನಮನಗಳು ಸಲ್ಲಬೇಕಲ್ಲವೇ?

ನಖನಿಯಮಿತ-ಕಂಡೂನ್ ಪಾಂಡವ-ಸ್ಯಂದನಾಶ್ವಾನ್

ಅನುದಿನಂ ಅಭಿಷಿಂಚನ್ ಅಂಜಲಿಸ್ಥೈಃ ಪಯೋಭಿಃ |

ಅವತು ವಿತತ-ಗಾತ್ರಃ ತೋತ್ರ-ಸಂಸ್ಯೂತ-ಮೌಲಿಃ

ದಶನ-ವಿಧೃತ-ರಶ್ಮಿಃ ದೇವಕೀ-ಪುಣ್ಯ-ರಾಶಿಃ ||

ಸೂಚನೆ : 23/11/2024 ರಂದು ಈ ಲೇಖನವು  ವಿಜಯಕರ್ನಾಟಕದ ಬೋಧಿ ವೃಕ್ಷ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.

ವ್ಯಾಸ ವೀಕ್ಷಿತ 111 ಸುಭದ್ರೆ-ದ್ರೌಪದಿಯರ ಮಿಲನ, ಎಲ್ಲರ ಸಂಭ್ರಮ (Vyaasa Vikshita 111 )

ಲೇಖಕರು : ಪ್ರೊ. ಕೆ. ಎಸ್. ಕಣ್ಣನ್

ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿರಿ (lekhana@ayvm.in)

ವಿವಾಹವು ನೆರವೇರಿದ ಬಳಿಕ ಪತಿಗೃಹಕ್ಕೆ ಬಂದ ಸುಭದ್ರೆಯು ಕುಂತಿಗೆ ಪ್ರಣಾಮ ಮಾಡಿದಳು. ಆ ಬಳಿಕ ತ್ವರೆಯಿಂದ ದ್ರೌಪದಿಯತ್ತ ನಡೆದಳು, ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರ-ಮುಖಿಯಾದ ಆ ಸುಭದ್ರೆ. ದ್ರೌಪದಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾ, "ತಮ್ಮ ದಾಸಿ ನಾನು" - ಎಂಬುದಾಗಿ ಹೇಳಿದಳು.

ದ್ರೌಪದಿಯೂ ಪ್ರತ್ಯುತ್ಥಾನ ಮಾಡಿದಳು, ಎಂದರೆ ತಾನೂ ಎದ್ದು ನಿಂತಳು. ಕೃಷ್ಣಸೋದರಿಯಾದ ಸುಭದ್ರೆಯನ್ನು ಆಲಿಂಗಿಸಿಕೊಂಡಳು. "ನಿನ್ನ ಪತಿಯು ನಿಃಸಪತ್ನನಾಗಿರಲಿ" ಎಂಬುದಾಗಿ ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಮಾಡಿದಳು. ನಿಃಸಪತ್ನನಾಗಿರಲಿ ಎಂದರೆ ಶತ್ರು-ರಹಿತನಾಗಿರಲಿ – ಎಂದರ್ಥ. ಸಂತುಷ್ಟಳಾದ ಸುಭದ್ರೆಯೂ ಸಹ ಅವಳಿಗೆ "ಹೌದು, ಹೀಗೆಯೇ ಅದುವೇ ಆಗಲಿ" ಎಂಬುದಾಗಿ ಹೇಳಿದಳು.

ಇದೆಲ್ಲವೂ ಆಗುತ್ತಿರಲು, ಮಹಾರಥರಾದ ಪಾಂಡುಪುತ್ರರು ಹರ್ಷಗೊಂಡರು. ಕುಂತಿಯಂತೂ ಪರಮಪ್ರೀತಳೇ ಆದಳು. ಎಂದರೆ ಬಹಳವೇ ಸಂತೋಷಗೊಂಡಳು.

ತನ್ನ ಶ್ರೇಷ್ಠ-ನಗರವಾದ ಇಂದ್ರಪ್ರಸ್ಥಕ್ಕೆ ಪಾಂಡವ-ಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ ಅರ್ಜುನನು ಆಗಮಿಸಿರುವನು - ಎಂಬುದನ್ನು ಪುಂಡರೀಕಾಕ್ಷನೆನಿಸಿದ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನು ಕೇಳಿದನು. ಪುಂಡರೀಕದಂತೆ, ಎಂದರೆ ಕಮಲದಂತೆ, ಅಕ್ಷಿಗಳುಳ್ಳವನು, ಎಂದರೆ ಕಣ್ಣುಗಳುಳ್ಳವನು -   ಪುಂಡರೀಕಾಕ್ಷ. ಅರ್ಥಾತ್, ಕಮಲವನ್ನು ಹೋಲುವ ಕಣ್ಣುಗಳುಳ್ಳವನು. ಹಾಗಿರುವ ಕೃಷ್ಣನು ಬಲರಾಮನೊಂದಿಗೆ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಆಗಮಿಸಿದನು. ಅವನೊಂದಿಗೆ ವೃಷ್ಣಿವಂಶ-ಅಂಧಕವಂಶಗಳ ಪ್ರಧಾನ-ವೀರರೆನಿಸಿದ ಮಹಾರಥರೂ ಇದ್ದರು.

ಸೋದರರು, ಪುತ್ರರು, ಅನೇಕ ಯೋಧರು - ಇವರುಗಳಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆಯಲ್ಪಟ್ಟವನಾಗಿ, ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದನು, ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನು. ಆತನು ದೊಡ್ಡ ಸೈನ್ಯದಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟವನಾಗಿ, ಶತ್ರುಗಳಿಗೆ ತಾಪವುಂಟುಮಾಡುವಂತಹವನಾಗಿದ್ದನು. ಧೀಮಂತನೂ ಆದ ಅಕ್ರೂರನೂ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದನು; ಆತನು ವೃಷ್ಣಿವೀರರ ಸೇನಾಪತಿಯೂ ಶತ್ರು-ದಮನನೂ ಮಹಾಕೀರ್ತಿ-ಶಾಲಿಯೂ ದಾನ-ವೀರನೂ ಆದವನು.

ಸಾಕ್ಷಾದ್ ಬೃಹಸ್ಪತಿಯ ಶಿಷ್ಯನೂ ಧೀಮಂತನೂ ಮನಸ್ವಿಯೂ ಆದ ಉದ್ಧವನೂ ಆತನ ಜೊತೆಗೆ ಬಂದನು. ಇವರಲ್ಲದೆ ಸತ್ಯಕ ಹಾಗೂ ಸಾತ್ಯಕಿ, ಕೃತವರ್ಮ, ಸಾಂಬ - ಮುಂತಾದ ವೃಷ್ಣಿ-ಅಂಧಕವಂಶಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ವೀರರು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಬಳುವಳಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಂದು ಸೇರಿದರು. ಮಾಧವನು ಆಗಮಿಸಿದನು - ಎಂಬುದಾಗಿ ಕೇಳಿ, ಆತನನ್ನು ಎದುರ್ಗೊಂಡು ಸ್ವಾಗತಿಸಲೆಂದು, ಯಮಳರನ್ನು, ಎಂದರೆ ಅವಳಿ-ಜವಳಿಗಳಾದ ನಕುಲ-ಸಹದೇವರನ್ನು, ಯುಧಿಷ್ಠಿರನು ಕಳುಹಿಸಿಕೊಟ್ಟನು.

ಸಮೃದ್ಧಿ-ಸಂಪನ್ನವಾದ ವೃಷ್ಣಿ-ಸಮುದಾಯವು ಖಾಂಡವ-ಪ್ರಸ್ಥವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಅದಾದರೂ ಧ್ವಜ-ಪತಾಕೆಗಳಿಂದ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ದಾರಿಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಗುಡಿಸಿ ಸಾರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಪುಷ್ಪ-ರಾಶಿಗಳಿಂದ ಶೋಭಿಸುತ್ತಿತ್ತು, ಆ ಪುರಿ. ಸುಗಂಧ-ಭರಿತವಾದ ವಸ್ತುಗಳಿಂದಲೂ ಶೀತಲ-ಚಂದನ-ರಸಗಳಿಂದಲೂ ಅದು ಸುಗಂಧಿತವಾಗಿತ್ತು. ಎಡೆ ಎಡೆಗಳಲ್ಲೂ ಸುಗಂಧಿಯಾದ ಅಗುರುಗಳನ್ನು ಸುಡಲಾಗಿತ್ತು. ಹೃಷ್ಟ-ಪುಷ್ಟ ಜನರಿಂದ ಅದು ಕಿಕ್ಕಿರಿದಿತ್ತು. ವಣಿಜರಿಂದ, ಎಂದರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ, ಅದು ಶೋಭೆಗೊಂಡಿತ್ತು.

ಬಲರಾಮ, ವೃಷ್ಣಿ-ಅಂಧಕ-ಭೋಜವಂಶಗಳ ವೀರರು - ಇವರುಗಳೊಂದಿಗೆ ಪುರುಷೋತ್ತಮನೂ ಮಹಾಬಾಹುವೂ ಆದ ಕೇಶವನು ಅಗಮಿಸಿದನು. ಸಹಸ್ರಾರು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದ ಪೌರರಿಂದಲೂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಂದಲೂ ಪೂಜಿತನಾಗಿ ಬಂದವನೇ, ಇಂದ್ರನ ಮನೆಯಂತಿದ್ದ ರಾಜಗೃಹವನ್ನು ಕೃಷ್ಣನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದನು.

ವಿಧ್ಯುಕ್ತವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬಲರಾಮನನ್ನು ಯುಧಿಷ್ಠಿರನು ಸಂಧಿಸಿದನು. ಕೃಷ್ಣನು ಬಂದಾಗ, ಆತನ ಶಿರಸ್ಸನ್ನು ಆಘ್ರಾಣಿಸಿ, ಬಾಹುಗಳಿಂದ ಆಲಿಂಗಿಸಿಕೊಂಡನು. ಶಿರಸ್ಸನ್ನು ಆಘ್ರಾಣಿಸುವುದು ಎಂದರೆ ತಲೆಯನ್ನು ಮೂಸಿನೋಡುವುದು; ಇದು ಪ್ರೀತಿ-ವಾತ್ಸಲ್ಯ-ದ್ಯೋತಕ. ಸಂತೋಷಗೊಂಡ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನನ್ನು ಬಲರಾಮನು ಆದರಿಸಿದನು; ಬಳಿಕ ನರಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ ಭೀಮನನ್ನೂ ಆದರಿಸಿದನು. ವೃಷ್ಣಿ-ವಂಶ-ಅಂಧಕ-ವಂಶದವರುಗಳನ್ನು ಯಥಾಯೋಗ್ಯವಾಗಿ ಸತ್ಕರಿಸಿದನು, ಯುಧಿಷ್ಠಿರನು.

ಸೂಚನೆ : 17/11/2024 ರಂದು ಈ ಲೇಖನವು ಹೊಸದಿಗಂತ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.

ಯಕ್ಷ ಪ್ರಶ್ನೆ 114 (Yaksha prashne 114)

ಲೇಖಕರು : ವಿದ್ವಾನ್ ನರಸಿಂಹ ಭಟ್
ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿರಿ (lekhana@ayvm.in)

  
  
ಪ್ರಶ್ನೆ –  113 ಧರ್ಮರತನಾದವನಿಗೆ ಏನು ಸಿಗುತ್ತದೆ?
ಉತ್ತರ - ಒಳ್ಳೆಯ ಗತಿ
ಇಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷನು ಧರ್ಮರಾಜನಿಗೆ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಮುಂದಿಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. "ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಯಾವಾಗಲೂ ನಿರತನಾದವನಿಗೆ - ಆಸಕ್ತನಾದವನಿಗೆ ಧರ್ಮಚರಣೆಯನ್ನು ಸದಾ ಮಾಡುತ್ತಿರುವವನಿಗೆ ಏನು ಲಭಿಸುತ್ತದೆ?" ಎಂದು. ಅದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರ 'ಒಳ್ಳೆಯ ಗತಿ - ಸದ್ಗತಿ' ಎಂಬುದಾಗಿ. ನಾವು ಇಲ್ಲಿ ಚಿಂತಿಸಬೇಕಾದ ವಿಷಯ ಒಳ್ಳೆಯ ಗತಿ ಎಂದರೇನು? ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಧರ್ಮವು ಹೇಗೆ ಸಹಕಾರಿ ಆಗುತ್ತದೆ? ಎಂಬುದನ್ನು.

ಈ ಹಿಂದಿನ ಅನೇಕ ಲೇಖನಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮದ ಬಗ್ಗೆ ವಿಚಾರವನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಾವು 'ಧರ್ಮ' ಎಂಬ ಪದಕ್ಕೆ 'ರಿಲಿಜನ್' ಎಂಬ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಪದವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡು 'ಮತ' ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಮತ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಈ ಧರ್ಮ ಎಂಬ ಪದ ಬಳಕೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ. "ಧರ್ಮ ಎಂದರೆ ಯಾವುದೋ ಒಂದು ಕಂಡೀಶನ್ನಪ್ಪ" ಎಂದು ಧರ್ಮ ಎಂಬ ಪದಕ್ಕೆ ಅದರದರ ಸಹಜವಾದ ಸ್ಥಿತಿ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಂಗ ಮಹಾಗುರುಗಳು ವಿವರಣೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಂದರೆ ಆ ಆ ವಸ್ತುವಿನ ಯಾವ ಸಹಜ ಸ್ವಭಾವವಿದೆಯೋ ಅದನ್ನೇ ಧರ್ಮ ಎಂಬುದಾಗಿ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಆ ಧರ್ಮವನ್ನು ಸಹಜಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಮಾಡಬೇಕಾದ ಯಾವ ಕಾರ್ಯವಿದೆಯೋ ಅದನ್ನು ಕೂಡ ಧರ್ಮ ಎಂಬುದಾಗಿ ಕರೆದು, ಅದನ್ನು ಆಚರಣೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಧರ್ಮದ ಆಚರಣೆಯಿಂದ ಧರ್ಮವು ಸಿದ್ಧವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ಇದರ ತಾತ್ಪರ್ಯ. ಒಳ್ಳೆಯ ಗತಿ ಎಂದರೆ ಅಂತಹ ಧರ್ಮವನ್ನು ಅದರ ಸಹಜಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಆ ಕಂಡೀಶನ್ ಅನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಬೇಕಾದ ಗತಿ - ನಡೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಅರ್ಥ. ಮನುಷ್ಯನು ಒಳ್ಳೆಯ ಗತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಬೇಕಾದದ್ದು. ಆತ ಯಾವ ಗತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಬೇಕು ಎಂದರೆ ಮೋಕ್ಷದ ಕಡೆ ಅಥವಾ ಮತ್ತೆ ಹುಟ್ಟಿಲ್ಲದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ. ಇದಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾದ ತನ್ನ ಜೀವನದ ನಡೆಯನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನೇ ಒಳ್ಳೆಯ ನಡೆ 'ಸದ್ಗತಿ' ಎಂಬುದಾಗಿ ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಸದ್ಗತಿ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ನಾವಿಂದು ಕೇವಲ ಮರಣ ಎಂಬುದಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸುತಿದ್ದೇವೆ. ಆದರೆ ಸತ್ತಿನ ಅಂದರೆ ಯಾವುದು ನಿತ್ಯವೂ ಶಾಶ್ವತವೂ ಆದ ವಸ್ತುವಿದೆಯೋ ಆ ಕಡೆ ನಮ್ಮ ನಡೆ ಇದ್ದರೆ ಅದಕ್ಕೆ ಸದ್ಗತಿ ಎಂಬುದಾಗಿ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸಾಧಿಸಲೇಬೇಕಾದ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದ ಉಂಟೋ ಅದನ್ನೇ 'ಸತ್' ಎಂದು ಕರೆದು, ಅದನ್ನು ಅನುಭವಿಸಲು ಬೇಕಾದ ಯಾವೆಲ್ಲ ಕಾರ್ಯಗಳಿವೆಯೋ ಅವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಸದಾಚಾರ ಎಂದು ಕರೆದು, ಅವೆಲ್ಲವೂ ಗತಿಗೆ ಸಾಧನವಾವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಇದನ್ನೇ ಕುಸುಮಾಂಜಲಿ ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಉದಯನಾಚಾರ್ಯರು "ತಪೋ-ಜ್ಞಾನ-ಯಜ್ಞ-ದಾನಾತ್ಮಕಚತುಷ್ಪಾದ್ ಧರ್ಮ" ಎಂದು ಇವೇ ಧರ್ಮ ಎಂಬ ಪದಕ್ಕೆ ಅರ್ಥ ಎಂದಿದ್ದಾರೆ.  ಪುಣ್ಯ, ಸುಕೃತ, ಶ್ರೇಯಸ್ಸು, ನ್ಯಾಯ ಇತ್ಯಾದಿ ಅರ್ಥಗಳೂ ಇವೆ. ಅಂದರೆ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಸದ್ಗತಿಗೆ ಸಾಧನಗಳು ಎಂದರ್ಥ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಅಂಹಿಂಸೆಯನ್ನು 'ಅಹಿಂಸಾ ಪರಮೋ ಧರ್ಮಃ' ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಧರ್ಮ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಧರ್ಮಾಚರಣೆಯಿಂದ ಸದ್ಗತಿಯು ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಈ ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರದ ಸಾರವಾಗಿದೆ. 
ಸೂಚನೆ : 17/11/2024 ರಂದು ಈ ಲೇಖನವು ಹೊಸದಿಗಂತ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.  
  

ಅಷ್ಟಾಕ್ಷರೀ 70 ಏತಿ ಜೀವಂತಮಾನಂದಃ (Ashtakshari 70 Atmahatyege Svatantryavirabeke?)

ಲೇಖಕರು : ಪ್ರೊ. ಕೆ. ಎಸ್. ಕಣ್ಣನ್

ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿರಿ (lekhana@ayvm.in)

ನಮ್ಮ ಸಂಪ್ರದಾಯದಂತೆ, ಯಾರೇ ಹಿರಿಯರಿಗೆ ನಾವು ವಂದಿಸಿದರೂ, ಅವರು ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ಆಶೀರ್ವಾದ ಮಾಡುವುದು "ದೀರ್ಘಾಯುಷ್ಮಾನ್ ಭವ" ಎಂದೇ. ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಮಾಡುವ ಆಶೀರ್ವಚನದಲ್ಲೂ ಈ ದೀರ್ಘಾಂಶವಿರುತ್ತದೆ. ಸಾವು ಸಮೀಪಿಸಿದೆಯೆಂದು ರೋಗಿಗೆ ಹೇಳಲು ವೈದ್ಯರೂ ಜ್ಯೋತಿಷಿಗಳೂ ಇಷ್ಟಪಡರಷ್ಟೆ. ಯಾರಿಗೆ ಸಾವಿಷ್ಟ?

ಇಷ್ಟಪಡುವವರೂ ಉಂಟು! ಸಾವು ಬಂದುಬಿಡಲಿ - ಎಂದು ಬಯಸುವ ಪ್ರಸಂಗಗಳೇ ಬರಬಹುದು. ಅವರಿವರೇನು, ಸಾಕ್ಷಾದ್ ವಸಿಷ್ಠರೇ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗೊಮ್ಮೆ ಯತ್ನಿಸಿದ್ದರಂತೆ! ರಾಮಾಯಣದ ಸೀತೆ ಸಹ ತನ್ನ ಜೀವಿತವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಬೇಕೆಂದು ಸಂಕಲ್ಪಿಸಿದ್ದಳಂತೆ!

ದೇಹಬಲವೋ ಬುದ್ಧಿಬಲವೋ ಕಡಿಮೆಯಿರುವವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಹಾಗಾಗಬಹುದೆನ್ನಬೇಡಿ. ಏಕೆ? ಬುದ್ಧಿ-ಬಲಗಳಿಗೇ, ಧೈರ್ಯ-ನಿರ್ಭಯತೆಗಳಿಗೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾದ ಹನುಮಂತನೇ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯ ಚಿಂತೆಮಾಡಿದ್ದನಂತೆ!

ಎಲ್ಲಿ? ರಾಮಾಯಣದ ಸುಂದರಕಾಂಡದಲ್ಲೀ ವಿಷಯವಿದೆ. ಹನುಮಂತನು ಸೀತೆಯನ್ನು ಎಲ್ಲೆಡೆ ಹುಡುಕಿ ಬವಣೆಪಟ್ಟನೇ ವಿನಾ, ಸೀತೆಯನ್ನು ಕಾಣದಾದನು. ಪಾನ-ಶಾಲೆ, ಪುಷ್ಪ-ಗೃಹ, ಚಿತ್ರ-ಶಾಲೆ, ಕ್ರೀಡಾ-ಗೃಹ, ಉದ್ಯಾನ-ವೀಥಿ - ಮುಂತಾದ ಹತ್ತಾರೆಡೆ ಹುಡುಕಾಡಿದನು. ವಿಕಾರಗಳುಳ್ಳ ರಾಕ್ಷಸಿಯರಷ್ಟೆ  ಕಂಡದ್ದು. ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಖೇದ-ಚಿಂತೆಗಳಿಗೊಳಗಾದನು: 

"ರಾವಣನ ಹಿಂಸೆ ತಾಳಲಾರದೆ ಸೀತೆಯು ಆತನಿಗೆ ವಶಳಾಗಿಬಿಟ್ಟಿರಬಹುದೇ? ಅಥವಾ ರಾವಣನು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುತ್ತಿರುವಾಗ ಜಾರಿ ಬಿದ್ದುಹೋಗಿರಬಹುದೇ? ರಾವಣನೇನಾದರೂ ಆಕೆಯನ್ನು ತಿಂದುಹಾಕಿರಬಹುದೇ? ಅಯ್ಯೋ, ಅವಳು ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲವೆಂದು ರಾಮನಿಗೆಂತು ಹೇಳಲಿ? ಹೇಳಿದರೆ ರಾಮನಂತೂ ಪ್ರಾಣಬಿಡುವವನೇ. ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಅಣ್ಣನನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವವನೇ. ಇನ್ನು ಭರತನುಳಿಯುವನೇ? ಶತ್ರುಘ್ನ-ಕೌಸಲ್ಯಾದಿಗಳೂ, ಕೊನೆಗೆ ಸುಗ್ರೀವನೂ, ಇತರ ವಾನರರೂ ಅಷ್ಟೇ. ಇವೆಲ್ಲದರ ಬದಲಾಗಿ ಇತ್ತ ನಾನೇ ಅಗ್ನಿಪ್ರವೇಶಮಾಡಿಬಿಡಲೇ? "

ಇಷ್ಟು ಯೋಚಿಸಿದ ಬಳಿಕ ಆತನ ಚಿಂತನ-ಸರಣಿ ಬದಲಾಯಿತು. ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಸರಿಯಲ್ಲ. ಬದುಕಿದ್ದರೇನೇ ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ಕಾಣಲಾಗುವುದು. ಸೀತೆ ದೊರೆಯದಿದ್ದರೆ ರಾವಣ-ಸಂಹಾರವನ್ನಾದರೂ ಮಾಡಿಯೇ ಹಿಂದಿರುಗುತ್ತೇನೆ - ಎಂದಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. 

ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಅಶೋಕವನವು ಕಂಡು, ಅಲ್ಲಿ ಹುಡುಕಿಲ್ಲವೆಂಬುದು ಹೊಳೆಯಿತು. ರಾಮ-ಲಕ್ಷ್ಮಣ-ಸೀತೆಯರಿಗೂ ನಾನಾದೇವತೆಗಳಿಗೂ ವಂದಿಸಿ, ಅಲ್ಲಿಯ ಎತ್ತರದ ಶಿಂಶಪಾ-ವೃಕ್ಷವನ್ನೇರಿದನು. ಸೀತೆಯೀಗ ಕಂಡಳು.ಅಂತೂ ಪ್ರಾಣಬಿಡುವ ಸಂಕಲ್ಪವು ಹನುಮಂತನಿಗುಂಟಾಗಿತ್ತು.

ಇತ್ತ ಸೀತೆಯತ್ತ ಬಂದ ರಾವಣನು ನಾನಾ-ಪ್ರಲೋಭನೆಗಳನ್ನೊಡ್ಡಿದನು. ಸೀತೆಯೂ ಕಟುವಾಕ್ಯಗಳನ್ನಾಡಿದಳು. ಅವಳಿಗೆ ಕಡುಭಯವೊಡ್ಡಿ ಹಿಂದಿರುಗಿದನು, ರಾವಣ. ಸುತ್ತಲಿನ ರಾಕ್ಷಸಿಯರು ಸೀತೆಗುಪದೇಶ ಮಾಡಲೆಳಸಿ, ವಿಫಲರಾಗಿ,  ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆದರಿಸಿದರು.

ಇವೆಲ್ಲದರಿಂದ ಖಿನ್ನಳಾದ ಸೀತೆಯು ಕಣ್ಣೀರು ಹರಿಸುತ್ತಾ, ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣಾದಿಗಳನ್ನು ಸ್ಮರಿಸುತ್ತಾ, ತಾನಿನ್ನು ಬದುಕಿರಬಾರದೆಂದುಕೊಂಡಳು. ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಹೊರಳಾಡುತ್ತಾ ಗೋಳಿಟ್ಟಳು. "ಅಯ್ಯೋ ಇಲ್ಲಿ ವಿಷವಾಗಲೀ, ಚೂಪಾದ ಶಸ್ತ್ರವಾಗಲೀ ದೊರೆಯುತ್ತಿಲ್ಲವಲ್ಲಾ, ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು!" - ಎಂದುಕೊಂಡಳು. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ತನಗೆ ಉದ್ದವಾದ ವೇಣಿ(ಜಡೆ)ಯಿರುವುದು ಹೊಳೆಯಿತು. ಶಿಂಶಪಾ-ವೃಕ್ಷಕ್ಕೆ ಇದನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು ನೇಣುಹಾಕಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದುಕೊಂಡಳು.

ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಶುಭ-ಶಕುನಗಳಾಗಿ, ಖೇದವು ಕಡಿಮೆಯಾಯಿತು. ಇದೇ ಸರಿಯಾದ ಸಮಯವೆಂದು ಚಿಂತಿಸಿ ಹನುಮಂತನು ಅವಳಿಗೆ ಕೇಳಿಸುವಂತೆ ರಾಮ-ಗುಣ-ಗಾನವನ್ನು ಮಾಡಿದನು. ಮೊದಲೇ ಭಯವಾವರಿಸಿದ್ದ ಸೀತೆಗೆ, ಇದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದೇನೆಂಬ ಭ್ರಾಂತಿಯಾಯಿತು. ತನ್ನ ಒಳ ಆಸೆಗಳೇ ಹೀಗೆ ತೋರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ - ಎಂದುಕೊಂಡಳು! ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಹನುಮಂತನು ಅವಳಿಗೆ ನಂಬುಗೆ ಬರಿಸುವ ಮಾತುಗಳನ್ನಾಡಿದನು. ಆಗಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ ಸೀತೆ: ಬದುಕಿದ್ದರಲ್ಲವೇ ಆನಂದವು ಸಾಧ್ಯ? (ಏತಿ ಜೀವಂತಮಾನಂದಃ) 

ರಾವಣನೇ ವೇಷಾಂತರದಲ್ಲಿ ಬಂದಿರಬಹುದೆಂದು ಸೀತೆಗೀಗಲೂ ಭಯವಾಯಿತಾದರೂ, ಹನುಮಂತನು ರಾಮ-ವೃತ್ತಾಂತವನ್ನು ಯಥಾವತ್ತಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿ ಅವಳಿಗೆ ಮತ್ತೂ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದನು. ಮುಂದಿನದ್ದೆಲ್ಲಾ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಕಥೆಯೇ.

ಹೀಗೆ ಇವರಿಬ್ಬರಿಗೂ ಪ್ರಾಣತ್ಯಾಗಮಾಡಬೇಕೆನಿಸಿದುದುಂಟು. ದುಃಖಾತಿರೇಕವೂ, ದುಃಖಕ್ಕೆ ಕೊನೆಯೆಂಬುದೇ ಕಾಣದುದೂ ಉಂಟಾದಾಗ, ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯತ್ತ ಮನಸ್ಸು ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಹರಿದುಬಿಡುವುದುಂಟು. ಕೆಲಕಾಲ ಹಾಗೆನ್ನಿಸಿದರೂ, ಬೇಗನೆ ಸಮಾಧಾನವನ್ನು ತಂದುಕೊಂಡು ಸರಿಯಾದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಜ್ಜೆಯಿಡಬೇಕು. ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯು ತಪ್ಪೇಕೆಂದು ಶ್ರೀರಂಗಮಹಾಗುರುಗಳನ್ನೊಮ್ಮೆ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದಾಗ ಅವರಿತ್ತ ಉತ್ತರವು ಕಣ್ತೆರೆಸುವಂತಹುದು:

"ತಪ್ಪು ಮಾಡಿದವರನ್ನು ಜೈಲಿಗೆ ಹಾಕುತ್ತಾರಲ್ಲವೆ? ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿಯ ಕಷ್ಟವನ್ನು ತಾಳಲಾರೆನೆಂದು ಜೈಲಿನಿಂದಲೇ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಓಡಿಹೋಗುವವನನ್ನು ಹಿಡಿದು ಹಾಕಿ, ಮೊದಲಿಗಿಂತಲೂ ಉಗ್ರವಾದ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಕೊಡುವರಲ್ಲವೇ?

ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗೂ ಇದನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ಕರ್ಮಗಳಿಂದಾಗಿಯೇ ಈ ಶರೀರದಲ್ಲಿ ನಮಗೆ ಬಂಧವುಂಟಾಗಿರುವುದು. ಹೇಗೆ ಜೈಲುಪಾಲಾದವನು ಸದ್ವೃತ್ತದಿಂದಾಗಿ, ಎಂದರೆ ತನ್ನ ಒಳ್ಳೆಯ ನಡತೆಯಿಂದಾಗಿ, ಬೇಗನೆ ಬಿಡುಗಡೆಪಡೆಯಲು ಆಸ್ಪದವುಂಟೋ, ಇಲ್ಲೂ ಹಾಗೆಯೇ.

ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡವನು ದುಃಖದಿಂದ ಪಾರಾಗುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕ್ಲೇಶಕ್ಕೆ ತನ್ನನ್ನು ಒಡ್ಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಎಂದೇ ಅದು ಮಹಾಪಾಪ. ಮನುಷ್ಯ-ಜನ್ಮವು ದೊರಕಿರುವುದನ್ನು ಭಾಗ್ಯವೆಂದೆಣಿಸಿ, ಧರ್ಮ-ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸಾಗಿ, ಭಗವಂತನನ್ನು ಪಡೆಯುವತ್ತ ಸತತ-ಪ್ರಯತ್ನವಿರಬೇಕು. ಅದುವೇ ಜನ್ಮ-ಸಾರ್ಥಕ್ಯ!"

ಸೂಚನೆ: 14/11/2024 ರಂದು ಈ ಲೇಖನ ವಿಜಯವಾಣಿಯ ಸುದಿನ ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.

ಕೃಷ್ಣಕರ್ಣಾಮೃತ 39 ಮುಗ್ಧೆಯರ ಮಾತಿಗೆ ರೋಮಾಂಚಗೊಂಡ ರಾಯ (Krishakarnamrta 39 Mugdheyara Matigeomanchagonda Raya)

ಲೇಖಕರು : ಪ್ರೊ. ಕೆ. ಎಸ್. ಕಣ್ಣನ್

ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿರಿ (lekhana@ayvm.in)

ಸ್ತೋಕ-ಸ್ತೋಕ-ನಿರುಧ್ಯಮಾನ

ಕಳ್ಳತನ ಕೆಟ್ಟದ್ದು - ಎಂಬುದನ್ನು ಯಾರು ಕೇಳಿಲ್ಲ? ಆದರೆ ಕಳ್ಳತನಕ್ಕೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಇರಬಾರದೆಂದೇನೂ ನಿಯಮವಿಲ್ಲ. ಯಾವ ನಿಯಮಗಳನ್ನೂ  ಮೀರಲೇಬಾರದೆಂಬ ನಿಯಮವೂ ಇಲ್ಲ! ಹೌದೇ? ಏಕೆ? ಹೇಗೆ?

ವೇಗಮಿತಿಯನ್ನು ಮೀರಿ ಓಡಿಸುತ್ತಿರುವ ಗಾಡಿಯನ್ನು  ಹಿಡಿಯಲು ಪೋಲೀಸರೂ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ತಾವೂ ವೇಗಮಿತಿಯನ್ನು ಮೀರಿ ಅಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಹಿಡಿಯಬೇಕಾಗುವ ಪ್ರಸಂಗವು ಬರಬಹುದಲ್ಲವೆ? ಕದ್ದಾಲಿಕೆ, ಗುಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಫೋಟೋ ಹಿಡಿಯುವುದು, ಸುಳ್ಳು ಹೆಸರು ಹೇಳಿ ವ್ಯವಹಾರ ಮಾಡುವುದು, ವೇಷಾಂತರದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುವುದು - ಮುಂತಾದುವೆಲ್ಲ ಕಳ್ಳಾಟಗಳೇ. ಕಳ್ಳರು ಇವನ್ನು ಮಾಡುವುದು ದುಷ್ಟ-ಸ್ವಾರ್ಥಕ್ಕಾಗಿ. ರಾಜನೇ ನಿಯಮಿಸಿದ ಗೂಢಚಾರರು ಇವನ್ನೇ ಮಾಡಿದರೂ ಅದು ದೇಶಹಿತಕ್ಕಾಗಿ.

ಹೀಗೆ ಯಾವುದೇ ಕ್ರಿಯೆಯು ಸಂದರ್ಭಾನುಸಾರ ಒಳ್ಳೆಯದಕ್ಕಾಗಿಯೂ ಆಗಬಹುದು, ಕೆಟ್ಟದಕ್ಕಾಗಿಯೂ ಆಗಬಹುದು. ಪ್ರಕೃತ, ಕೃಷ್ಣಕರ್ಣಾಮೃತಕ್ಕೂ ಈ ಎಲ್ಲ ಮಾತಿಗೂ ಸಂಬಂಧವೇನೆನ್ನುವಿರೋ? ಕೃಷ್ಣನಿಗಿಂತಲೂ ಕಳ್ಳನುಂಟೆ? ಪ್ರಕೃತ-ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಆತನ ಕಳ್ಳಾಟದ ಕಿರುನೋಟವೊಂದಿದೆ!

ಎಷ್ಟೋ ಜನ ಎದುರಿಗೆ ಕಂಡಾಗ ಇರುವಂತೆ ಪರೋಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಇರರು. ನಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ಅವರಿಗಿರುವ ನಿಜವಾದ ಅಭಿಪ್ರಾಯವೇನು? - ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿಯಲು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅವರಿಗೆ ಗೊತ್ತಾಗದಂತೆಯೇ ಅವರ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲವೆ? ಬಚ್ಚಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದುಂಟು. ಇದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಸುಲಭೋಪಾಯವನ್ನು ಕೃಷ್ಣನು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಾನೆ!

ಹೇಗೆ? ಮಿಥ್ಯಾ-ಸ್ವಾಪದಿಂದ. ಏನು ಹಾಗೆಂದರೆ? ಹಾಗೆಂದರೆ ಕಪಟ-ನಿದ್ರೆ. ಒಬ್ಬನಿಗೆ  ನಿದ್ರೆಬಂದಂತೆ ಕಂಡುಬಂದಾಗ ಜನರ ವರ್ತನೆಯೇ ಬೇರೆಯಿರುತ್ತದೆ: ಮಲಗಿರುವ ಈತನಿಗೆ ಏನೂ ಕಾಣಿಸದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಕೇಳಿಸುವುದೂ ಇಲ್ಲ - ಎಂದು ಬಗೆದು, ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿಯೇ ತಮ್ಮ ಅಂತರಂಗವನ್ನು ತೆರೆದೇ ಪರಸ್ಪರ ಮಾತನಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದೂ ಉಂಟು.

ಕೃಷ್ಣನಿಲ್ಲಿ ಮಾಡಿರುವುದೂ ಅಂತೆಯೇ. ವ್ರಜ-ವಧುಗಳು, ಎಂದರೆ ಗೋಕುಲದ ಗೋಪಿಯರು, ಲೀಲೆಯಿಂದ ಏನೇನನ್ನು ಮಾತನಾಡಿಕೊಳ್ಳುವರು ಪರಸ್ಪರ? - ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಉದ್ದೇಶ, ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ. ಮಿಥೋಜಲ್ಪಿತವೆಂದರೆ ಗುಟ್ಟಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವುದು, ಪರಸ್ಪರ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಜಲ್ಪವೆಂದರೆ ಬಡಬಡಿಸುವುದು. "ಬರೀ ನಾವು ನಾವೇ ಇದ್ದೇವೆ" - ಎಂದುಕೊಂಡಾಗ ಮನಬಿಚ್ಚಿ ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ ಗುಟ್ಟುಗಳನ್ನೂ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವಲ್ಲವೆ?  ಹೀಗಾಗಿ, ಮಿಥೋಜಲ್ಪಿತವೆಂದರೆ ಅನ್ಯರು ಇಲ್ಲವೆಂದು ತೋರಿದಾಗ ಒಬ್ಬರಿಗೊಬ್ಬರು ಯಥೇಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವ ಅಂತರಂಗದ ಮಾತು.

ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅಂತಹ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕದ್ದಾಲಿಸುವುದರಲ್ಲೇ ಒಂದು ಸಂತಸವಿರುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಅದು ಶ್ರೋತ್ರ-ಮನೋಹರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಏನು ಹಾಗೆಂದರೆ? ಕಿವಿಗೆ ಯಾವುದು ರಂಜಕವೋ ಅದು ಶ್ರೋತ್ರ-ಮನೋಹರ.

ಶ್ರೋತ್ರ-ಮನೋಹರವೆಂಬುದನ್ನು ಶ್ರೋತ್ರಹರ ಹಾಗೂ ಮನೋಹರ - ಎಂದು ಎರಡಾಗಿಯೂ ನೋಡಬಹುದು. ಶ್ರೋತ್ರವೆಂದರೆ ಕಿವಿಯಲ್ಲವೇ? ಕೆಲವು ಮಾತುಗಳು ಕಿವಿಯನ್ನು ಸೆಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಎಂದರೆ, ಆ ಬಗೆಯ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಲಿಸುವುದರಲ್ಲೇ ಒಂದು ಚೆಂದವಿರುತ್ತದೆ. ಮುಗ್ಧ-ಗೋಪಿಕೆಯರ ಮಾತಿನ ವೈಖರಿಯಲ್ಲೇ ಒಂದು ಸೊಗಸಿರುವುದು. ಅವರ ವಾಗ್-ವಿಲಾಸವು ಆಕರ್ಷಕ. ಏಕೆ? ಅದರಲ್ಲಿ ಮಧುರತೆ, ಕೋಮಲತೆ, ಸುಶ್ರಾವ್ಯತೆ - ಇವೆಲ್ಲ ಸೇರಿಕೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ ಇದು ಶ್ರೋತ್ರ-ರಂಜಕ.

ಇನ್ನು ಅವರ ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಭಾವವು ಗೋಚರವಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರ ಸರಳವಾದ ಮಾತುಗಳಲ್ಲೂ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಕುರಿತಾದ ಅವರ ಗಾಢವಾದ ಪ್ರೇಮವು ಬಿಂಬಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಮನೋರಂಜಕ.

ಮುಗುದೆಯರು ತಮ್ಮ ಎದೆಯಾಳದ ಭಾವವನ್ನು ಎದುರಿಗೆ ಹೇಳಲು ನಾಚಿಕೊಳ್ಳುವುದೂ ಉಂಟು, ಭಯಪಡುವುದೂ ಉಂಟು. ತಮ್ಮ ಆಪ್ತ-ಸಖಿಯರು ಮಾತ್ರವೇ ಇದ್ದಾಗ ಹಿಂಜರಿಕೆಯಿಲ್ಲದೆ ಹೇಳಿ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದೂ ಉಂಟು. ಕಾಳಿದಾಸನ ಶಾಕುಂತಲ-ನಾಟಕದಲ್ಲಿಯ ಈ ಸಂನಿವೇಶ ನೋಡಿ: ದುಷ್ಯಂತನ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ತನಗೆಷ್ಟು ಗಾಢಪ್ರೇಮ - ಎಂಬುದನ್ನು ಶಕುಂತಲೆಯು ಸಖಿಯರೊಂದಿಗೆ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ; ಅದನ್ನು ಮರೆಯಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಕೇಳಿಸಿಕೊಂಡ ದುಷ್ಯಂತನಿಗೆ ಮಹಾಸಂತೋಷವೇ ಆಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಕ್ಕೇ ಹೆಚ್ಚು ಬೆಲೆ, ಸಾಧಾರಣ-ವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿ, ಕೋರ್ಟು-ಕಚೇರಿಗಳಲ್ಲಿ. ಆದರಿದೋ ಪರೋಕ್ಷಕ್ಕೇ ಹೆಚ್ಚು ಬೆಲೆ, ಸ್ನೇಹವ್ಯವಹಾರ-ಪ್ರೇಮವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ!

ಹೀಗೆ ಕ್ರೀಡೆಯಿಂದ, ಅಥವಾ ಕ್ರೀಡೆಗಾಗಿ, ನಯನಗಳನ್ನು ನಿಮೀಲನಮಾಡಿಕೊಂಡು ಮಲಗಿದ್ದಾನೆ, ಕೃಷ್ಣ, ಗೋಪಿಯರ ಮಾತುಗಳನ್ನಾಲಿಸುತ್ತಾನೆ, ಭಾವವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅವನಿಗೆ ಸಂತೋಷವಾಗದೇ? ಆದದ್ದು ಎರಡು ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ತೋರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ಶ್ಲೋಕದ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದೆ. ಮೊದಲನೆಯದು ಒಂದು ಮುಗುಳ್ನಗೆಯು ಮುಖದಲ್ಲಿ ಮೂಡುವುದು. ಎರಡನೆಯದು ರೋಮಾಂಚ. ಎರಡರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷಗಳಿವೆ.

ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ಸ್ಮಿತವು ಮಂದವಾಗಿದೆ. ಎಂದರೆ, ಗೋಪಿಯರ ಏಕಾಂತದ ಮಾತುಗಳಿಗೆ ಆತನಿಗೆ ಕಿರುನಗೆ ಬರುತ್ತಿದೆ. ಮುಗ್ಧರ ಮಾತು ಚತುರರಿಗೆ ಎಷ್ಟೋ ಬಾರಿ ನಗು ತರಿಸುವುದಿಲ್ಲವೇ? ಆದರೆ ಆ ಮಾತುಗಳ ಹಿಂದೆ ಅವರ ಶುದ್ಧವಾದ ಭಾವವಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಅದು ಸಂತೋಷ-ಕಾರಕ. ಸಂತೋಷವಿದ್ದಾಗ ನಗುವು ತಾನೇ ಮೂಡುವುದಲ್ಲವೇ? ಮುಖದಲ್ಲಿಯ ಹಾಸವು ಮಂದವೆಂದಿದ್ದರೂ ಅದು ಮೃದುಲವಾಗಿ, ಎಂದರೆ ಕೋಮಲ-ಧಾರೆಯಾಗಿ, ಬರುತ್ತಿರುವಂತಹುದು. ಅಲ್ಲದೆ ಅದನ್ನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟಿದ್ದರೂ, ಸ್ತೋಕ-ಸ್ತೋಕವಾಗಿ, ಎಂದರೆ ಸ್ವಲ್ಪ-ಸ್ವಲ್ಪವಾಗಿ, ಅದು ಪ್ರಸ್ಯಂದಿಯಾಗುತ್ತಲೇ ಇರುವಂತಹುದು, ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಲ್ಲೇ ಇರುವಂತಹುದು.

ಸ್ಮಿತವನ್ನು ಪ್ರಸ್ಯಂದಿಯೆಂದು ಹೇಳಿದೆ. ಹಾಗೆ ಹೇಳಿರುವುದು, ಅದು ಅಮೃತಕಲ್ಪ - ಎಂಬುದನ್ನು ಧ್ವನಿಸುತ್ತದೆ. ಮುಖದಲ್ಲಿ ಮುಗುಳ್ನಗೆಯು ಹರಿಯಿತು - ಎನ್ನುವಲ್ಲಿ ಯಾವುದಾದರೂ ದ್ರವಕ್ಕೆ ತಾನೆ ಹರಿವೆಂಬುದು ಶಕ್ಯ? ಹೀಗಾಗಿ ಮಂದ-ಸ್ಮಿತವು ಅಮೃತ-ಧಾರೆಯಂತೆ ವದನದ ಮೇಲೆ ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿದೆಯೆಂಬ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ.

ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ವ್ರಜ-ವಧುಗಳ ಮಿಥೋಜಲ್ಪಿತದ ಪರಿಣಾಮವು ಮತ್ತೊಂದು ಬಗೆಯಲ್ಲೂ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಮುಖದಲ್ಲಿ ಮೂಡುವ ಮುಗುಳ್ನಗೆಯನ್ನಾದರೂ ಒಂದಿಷ್ಟು ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ತಡೆಹಿಡಿಯಬಹುದೇನೋ. ಆದರೆ ಮತ್ತೊಂದು ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಬಚ್ಚಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಏನದು? ರೋಮಾಂಚ.

ರೋಮಗಳ ಅಂಚನವೇ ರೋಮಾಂಚ. ಅಂಚನವೆಂದರೆ ಚಲಿಸುವುದು, ಎದ್ದುನಿಲ್ಲುವುದು. ನಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆಯೇ ಯಾರಾದರೂ ಪ್ರೀತಿಯ, ಅಭಿಮಾನದ, ಹಾಗೂ ಗೌರವದ ಮಾತನ್ನಾಡಿದುದು ಅನಿರೀಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಪರೋಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಗೋಚರವಾದಾಗ ಸಂತೋಷವಾಗುವುದಲ್ಲದೆ ರೋಮಾಂಚವೂ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಆಗುವುದುಂಟು. ಮತ್ತೊಬ್ಬರ ಪ್ರೇಮಕ್ಕೆ ನಾವು ಪಾತ್ರರಾದಾಗಲಂತೂ ರೋಮಾಂಚವು ತಾನೇ ತಾನಾಗುವುದು.

ಪ್ರೇಮೋದ್ಭೇದವೆಂದರೆ ಅನುರಾಗಾತಿಶಯ. ಅದರಿಂದಾದ ರೋಮೋದ್ಗಮವು ನಿರರ್ಗಲವೂ ಪ್ರಸೃಮರವೂ ಪ್ರವ್ಯಕ್ತವೂ ಆಗಿರುವಂತಹುದು - ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ, ಕವಿ. ಏನು ಹಾಗೆಂದರೆ? ಅರ್ಗಲವೆಂದರೆ ಅಗುಳಿ. ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಅರ್ಗಲವನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಯಾರೂ ಒಳಬರುವಂತಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಅಡ್ಡ ಹಾಕಿದಂತೆಯೇ. ನಿರರ್ಗಲವೆಂದರೆ ತದ್ವಿರುದ್ಧ: ಅಡೆತಡೆಗಳೇ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು.

ಇನ್ನು ಪ್ರಸೃಮರವೆಂದರೆ ಪ್ರಸರಿಸುತ್ತಿರುವಂತಹುದು. ನಿರರ್ಗಲ-ಪ್ರಸೃಮರವೆಂದರೆ ತಡೆಯಿಲ್ಲದೆ ಹರಡುವುದು. ಪ್ರವ್ಯಕ್ತವೆಂದರೆ ಪರಿಸ್ಫುಟವಾಗಿರುವುದು. ಹೀಗಾಗಿ, ಕೃಷ್ಣನಿಗುಂಟಾಗಿರುವ ರೋಮಾಂಚವೆಂಬುದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿಯೂ ಸುವ್ಯಕ್ತವಾಗಿಯೂ ಆಗಿರುವಂತಹುದು.

ಅಂತೂ ಹೀಗೆ ಕ್ರೀಡೆಗಾಗಿ ನಯನಗಳನ್ನು ನಿಮೀಲನ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಮಿಥ್ಯಾಶಯನವನ್ನು ಮಡುತ್ತಿರುವ ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ, ವ್ರಜನಾರಿಯರ ಗುಟ್ಟಿನ ಉಲಿಗಳು ಮಂದಸ್ಮಿತವನ್ನೂ ರೋಮಾಂಚವನ್ನೂ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತಿವೆ.

ಇಂತಹ ಕಪಟ-ಸ್ವಾಪವನ್ನು ಉಪಾಸಿಸುತ್ತೇವೆ - ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ ಕವಿ!

ಸ್ತೋಕಸ್ತೋಕ-ನಿರುಧ್ಯಮಾನ-ಮೃದುಲ-ಪ್ರಸ್ಯಂದಿ-ಮಂದಸ್ಮಿತಂ

ಪ್ರೇಮೋದ್ಭೇದ-ನಿರರ್ಗಲ-ಪ್ರಸೃಮರ-ಪ್ರವ್ಯಕ್ತ-ರೋಮೋದ್ಗಮಮ್ |

ಶ್ರೋತೃ-ಶ್ರೋತ್ರ-ಮನೋಹರ-ವ್ರಜವಧೂ-ಲೀಲಾ-ಮಿಥೋ-ಜಲ್ಪಿತಂ

ಮಿಥ್ಯಾ-ಸ್ವಾಪಂ ಉಪಾಸ್ಮಹೇ ಭಗವತಃ ಕ್ರೀಡಾ-ನಿಮೀಲದ್-ದೃಶಃ ||

ಸೂಚನೆ : 16/11/2024 ರಂದು ಈ ಲೇಖನವು  ವಿಜಯಕರ್ನಾಟಕದ ಬೋಧಿ ವೃಕ್ಷ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.

ಯಕ್ಷ ಪ್ರಶ್ನೆ 113 (Yaksha prashne 113)

ಲೇಖಕರು : ವಿದ್ವಾನ್ ನರಸಿಂಹ ಭಟ್
ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿರಿ (lekhana@ayvm.in)

ಪ್ರಶ್ನೆ –  112 ಮಿತ್ರರನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವನಿಗೆ ಏನು ಸಿಗುತ್ತದೆ ?

ಉತ್ತರ - ಸುಖ

ಮಿತ್ರನನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವರಿಗೆ ಏನು ಸಿಗುತ್ತದೆ? ಎಂಬುದು ಯಕ್ಷನ ಪ್ರಶ್ನೆಯಾಗಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಧರ್ಮಜನ ಉತ್ತರ 'ಸುಖ' ಎಂಬುದು. ಅಂದರೆ ಸುಖ ಬೇಕು ಎಂಬ ಇಚ್ಛೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಕೇವಲ ಮನುಷ್ಯಮಾತ್ರನಿಗಲ್ಲ ಇದು. ಪ್ರಾಣಿ, ಪಶು, ಪಕ್ಷಿ ಸಸ್ಯ ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಅತಿಶಯವಾಗಿ ಚೈತನ್ಯ ಇರುವ ಸಕಲ ಜೀವಿಗಳಲ್ಲೂ ಕಂಡುಬರುವ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಸುಖ ಎಂಬುದು ವಿಶೇಷ. ಕೇವಲ ಬಾಹ್ಯವಾದ ಸುಖ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ; ಆಂತರಂಗಿಕಸುಖವನ್ನು ಕೂಡ  ಮನುಷ್ಯಮಾತ್ರನೇ  ಪಡೆಯಬಲ್ಲ. ಇದು ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಸಿಗುವುದೂ ಅಲ್ಲ. ಮನುಷ್ಯ ಈ ಆತ್ಯಂತಿಕಸುಖಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದು ಅವನ ಆದ್ಯ ಕರ್ತವ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮನುಷ್ಯನು ಸುಖಿಸಬೇಕಾದರೆ ಯಾವುದರಿಂದ ಸುಖ ಬರುತ್ತದೆಯೋ ಅದರ ಜೊತೆ ತನ್ನ ಸಂಗವನ್ನು - ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಅನಿವಾರ್ಯವೂ ಹೌದು. ಆದರೆ ನಾವಿಂದು ಯಾವುದು ಸುಖಸಾಧನ? ಯಾವುದು ದುಃಖಸಾಧನ? ಎಂಬ ವಿವೇಕವಿಲ್ಲದೆ ದುಃಖಸಾಧನವನ್ನು ಸುಖಸಾಧನವನ್ನಾಗಿ ಭಾವಿಸಿ ಭ್ರಮಿಸಿ ಆತ್ಯಂತಿಕಸುಖದಿಂದ ವಂಚಿತರಾಗುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದೇವೆ.

ಯಾವುದು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಸುಖಸಾಧನ? ಯಾವುದು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ದುಃಖಸಾಧನ? ಎಂಬ ವಿವೇಕವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡರೆ ಮನಸ್ಸಿನ ಏಕಾಗ್ರತೆ ಸಂಪಾದನೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಆಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರವು ಸಾರುತ್ತದೆ. "ಮೈತ್ರೀ- ಕರುಣ- ಮುದಿತ- ಉಪೇಕ್ಷಣಾಂ ಸುಖ- ದುಃಖ- ಪುಣ್ಯ ಅಪುಣ್ಯ ವಿಷಯಾಣಾಂ ಭಾವನಾತಃ ಚಿತ್ತಪ್ರಸಾದನಮ್" ಅಂದರೆ ಯಾವುದು ನಮಗೆ ಸುಖವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆಯೋ ಅದರ ಜೊತೆ ಮೈತ್ರಿಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾ ಮಾಡುತ್ತಾ ಹೋದರೆ ಅದು ಮನಸ್ಸಿನ ಪ್ರಸನ್ನತೆಗೆ, ಸಮಾಧಾನತೆಗೆ ಅಥವಾ ನೆಮ್ಮದಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಮಾನಸಿಕ ನೆಮ್ಮದಿಯೇ ಜೀವನ.  ಅಂದರೆ ತ್ರಿಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದುದು ಸತ್ತ್ವಗುಣ. ಯಾವ ವಸ್ತುವಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಸತ್ತ್ವಗುಣವು ಅಧಿಕವಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆಯೋ ಅಂತಹ ವಸ್ತು ಅಥವಾ ಅಂತಹ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸಂಗದಿಂದ ನಮ್ಮಲ್ಲೂ ಆ ಗುಣ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಆಧುನಿಕ ವೈದ್ಯವಿಜ್ಞಾನವನ್ನೇ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ವಿಚಾರ ಮಾಡುವುದಾದರೆ ನಮ್ಮ ಶರೀರಕ್ಕೆ ಯಾವ ಅಂಶ (ವಿಟಮಿನ್) ಬೇಕಾಗಿದೆಯೋ ಅದನ್ನು ಕೊಡುವ ಪದಾರ್ಥದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬುದು ಎಷ್ಟು ಸಹಜವೂ ಅಂತೆಯೇ ಸತ್ತ್ವಗುಣದ ಜಾಗೃತಿ ಯಾವುದರಿಂದ ಆಗುತ್ತದೆಯೋ, ಅಂತಹ ವಸ್ತುವನ್ನು ಅಥವಾ ಪದಾರ್ಥವನ್ನು ನಾವು ಬಯಸುತ್ತಾ ಬಳಸುತ್ತಾ ಸಾಗಿದಾಗ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಅದಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಸಿದ್ಧತೆ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನೇ 'ಸುಖಸಾಧನ' ಎಂಬುದಾಗಿ ಕರೆಯಬಹುದು. ಇಂತಹ ಸಾಧನದ ಸಂಗ ಬೇಕು. ಅಂದರೆ ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿವು ಇಂತಹ ಸುಖಸಾಧನವನ್ನ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ತನ್ನ ಜೀವಿತದ ಸಾಧನೆಯನ್ನ ಮಾಡಿ ಆತ್ಯಂತಿಕಸುಖವನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತಾನೋ ಅಂತಹ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಯೋಗಿ, ಜ್ಞಾನಿ, ಮಹಾತ್ಮ ಇತ್ಯಾದಿ ಶಬ್ದಗಳಿಂದ ಹೇಳುತ್ತೇವೆ. ಇದನ್ನೇ ಶಂಕರಭಗವತ್ಪಾದರು "ನೇಯಂ ಸಜ್ಜನಸಂಗೇ ಚಿತ್ತಂ" ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಇಂತಹ ಮಹಾಜನರ ಸಂಗವನ್ನು ಮಾಡುವುದೇ ಸುಖ; ಅದೇ ಆತ್ಯಂತಿಕಸುಖ ಎಂಬುದಾಗಿ ನಾವು ತಿಳಿಯಬೇಕು.

ಸೂಚನೆ : 10/11/2024 ರಂದು ಈ ಲೇಖನವು ಹೊಸದಿಗಂತ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.