ಮಹರ್ಷಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ‘ಸಂಸ್ಕಾರಗಳು’ (Maharshi samskruthiyalli Samskaragalu)

ಲೇಖಕರು:ತಾರೋಡಿಸುರೇಶ

ಸಂಸ್ಕಾರ ಎಂಬ ಪದದ ಬಳಕೆಯೂ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಅಪರೂಪವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಅವುಗಳ  ಆಚರಣೆಗಳೂ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗುತ್ತಿವೆ. ಸಂಸ್ಕಾರಗಳ ಉದ್ಧೇಶದ ಅರಿವೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿಲ್ಲ. ಉಪನಯನ, ವಿವಾಹಗಳೆರಡು ಮಾತ್ರ ಸ್ವಲ್ಪ ಪರಿಚಯದಲ್ಲಿವೆ. ಅನೇಕರಿಗೆ ಇವೆರಡೂ, ಸಂಸ್ಕಾರಗಳ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿವೆ ಎನ್ನುವ ಅರಿವೂ ಇಲ್ಲ. ವಿಪರ್ಯಾಸವೆಂದರೆ ಉಪನಯನವು ವಿವಾಹಕ್ಕೆ ಪರವಾನಿಗೆಯಂತೆ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದೆ.  

ಜೊತೆಗೆ ಇವುಗಳ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಂತೋಷವೂ ಸಿಗುತ್ತಿಲ್ಲ. “ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮಗುವಿಗೆ ಹಾಲು ಕುಡಿಸಿದಂತೆ ಆಗಿದೆ” ಎಂದು ಶ್ರೀರಂಗಮಹಾಗುರುಗಳು ನುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಯಾವುದನ್ನೇ ಆದರೂ ತಿಳಿದು ಮಾಡಿದರೆ ವೀರ್ಯವತ್ತರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಋಷಿಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ತಂದಿರುವ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳ ವಿರೂಪವು ಹೋಗಿ ಅದರ ಸುರೂಪಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಚಿಂತಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ.

ಸಂಸ್ಕೃತ, ಪರಿಷ್ಕಾರ, ಉತ್ಕರ್ಷ, ವಿದ್ಯೆ, ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಸಂಸ್ಕಾರ ಶಬ್ಧವು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿರುವ ಗುರುತುಗಳಿಗೂ ಸಂಸ್ಕಾರವೆನ್ನುವುದುಂಟು. ಶುದ್ಧಿ ಎನ್ನುವುದು

ಸಂಸ್ಕಾರ ಶಬ್ಧದ ಮೌಲಿಕ ಅರ್ಥ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ, ವಸ್ತುವಿನಲ್ಲಿರುವ ದೋಷನಿವಾರಣೆ, ಗುಣೋತ್ಕರ್ಷ, ತನ್ಮೂಲಕ ಆ ವಸ್ತುವನ್ನು ಮೂಲರೂಪಕ್ಕೆ ತರುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯೇ ಸಂಸ್ಕಾರ.

ಸಂಸ್ಕಾರವು ಆಯಾ ವಸ್ತ್ರುಗಳಿಗನುಗುಣವಾಗಿ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಪಾತ್ರೆಯನ್ನು ಶುದ್ಧಗೊಳಿಸುವ ಕ್ರಮಕ್ಕೂ, ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಶುದ್ಧಗೊಳಿಸುವ ಕ್ರಮಕ್ಕೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಶುದ್ದಿಯ ರೀತಿಯಾಗಲೀ, ಅದಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಸಾಧನಗಳಾಗಲೀ ಎಲ್ಲವೂ ಭಿನ್ನವೇ. ಸಂಸ್ಕಾರದ ವಿಧಿವಿಧಾನಗಳು ವಸ್ತು, ಅದರ ಕೊಳೆಯ ಸ್ವರೂಪ, ತರಬೇಕಾದ ಮೂಲರೂಪ ಇವುಗಳನ್ನವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. ಬಟ್ಟೆ ಹರಿಯುವವರೆಗೂ ಒಗೆಯುವುದಿಲ್ಲ. ಪಾತ್ರೆ ಸವೆಯುವವರೆಗೂ ತೊಳೆಯುವುದಿಲ್ಲ ಅಲ್ಲವೆ?.

ಸಂಸ್ಕಾರಗಳು ಮಾನವ ಜೀವನದ ಸಹಜ ಸಾರ್ಥಕ್ಯಕ್ಕಾಗಿ, ಆತ್ಯಂತಿಕವಾದ ಶುದ್ಧಿಗಾಗಿ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಶಾಸ್ತ್ರ,ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿವೆ. ಮಾನವ ಜೀವನವು ಕೇವಲ ನಮ್ಮ ಹೊರಗಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣುವಂತೆ ದೇಹ ಕಂಡು ಮರೆಯಾಗುವವರೆಗಿನದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ. ಆದಿಭೌತಿಕ, ಆದಿದೈವಿಕ ಹಾಗೂ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಎಂಬ ಮೂರು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿಕೊಂಡಿರುವಂತಹದ್ದು. ದೇವರು ಎಂಬ ಮೂಲ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಗೊಂಡು ಇಂದ್ರಿಯಜೀವನವನ್ನೂ ನಡೆಸಿ ಪುನಃ ಜೀವವು ದೇವಮೂಲದಲ್ಲಿಯೇ ನೆಲೆಗೊಳ್ಳಬೇಕು. ಯೋಗ-ಭೋಗವೆರಡನ್ನೂ ಅನುಭವಿಸಬೇಕು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ದುಃಖಮಯವಾದ ಬಾಳಾಟದೊಂದಿಗೆ ಸಂಸಾರಬಂಧನದಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಯಾಗಿರಬೇಕಾಗುವುದು. ದೇವನೊಡನೆಯ ಸಂಯೋಗದಲ್ಲಿನ ಅನುಪಮವಾದ ಆನಂದದಿಂದ ವಂಚಿತವಾಗಬೇಕಾಗುವುದು. ತನ್ನ ಸ್ವರೂಪ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದೊಡನೆ ಬಾಳಿದಂತಾಗದು. 

ಇದು, ಸ್ಥೂಲದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮಾತ್ರ ನೋಡದೆ, ತಮ್ಮ ತಪಸ್ಸಿನಿಂದ ಸಂಪಾದಿಸಿದ ಯೋಗದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನೋಡಿದಾಗ ಮಹರ್ಷಿಗಳಿಗೆ ದೊರೆತ ಜೀವನ ದರ್ಶನ. ಹಾಗೆಯೇ ನಮ್ಮ ಇಂದಿನ ದುರವಸ್ಥೆಗೂ ದೇವರ ವಿಸ್ಮೃತಿಯುಟಾಗಿರುವುದೇ ಕಾರಣ. ಆ ವಿಸ್ಮೃತಿಯೇ ಜೀವಿಯನ್ನು ಆವರಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಕೊಳೆ, ಅಶುದ್ಧಿ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಈ ದೋಷವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿ, ಸ್ಮೃತಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಋಷಿಗಳು ಪರಮಕರುಣೆಯಿಂದ ರೂಪಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.  

ಈ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ನಾವು ಮಂತ್ರ, ತಂತ್ರ, ದ್ರವ್ಯ, ಕಾಲ ಎಲ್ಲವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಬಹುದು. ತಂತ್ರದಲ್ಲಿಯೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ರೂಪುರೇಷೆಗಳುಂಟು. ಸಂಸ್ಕಾರಗಳನ್ನು ವಿಜ್ಞಾನಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆಚರಿಸಿದಾಗ ನಮ್ಮ ದೇಹ, ಮನೋಬುದ್ಧೀಂದ್ರಿಯಗಳನ್ನೂ ಶುದ್ಧಗೊಳಿಸಿ ಜ್ಞಾನರೂಪವಾದ ಫಲವನ್ನು ನೀಡಬಲ್ಲವು.

ಜೀವನದ ಪ್ರತಿಹಂತದಲ್ಲಿಯೂ ಆಗಬೇಕಾದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಗಮನಿಸಿ ಅನ್ಯಾನ್ಯ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳು ಅಳವಡಿಸಿಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಗರ್ಭಾದಾನ, ಪುಂಸವನ, ಸೀಮಂತೋನ್ನಯನ, ಜಾತಕರ್ಮ, ನಾಮಕರಣ, ಅನ್ನಪ್ರಾಶನ, ನಿಷ್ಕ್ರಮಣ, ಚೂಡಾಕರ್ಮ, ಅಕ್ಷರಾಭ್ಯಾಸ, ಉಪನಯನ, ನಾಲ್ಕುವ್ರತಗಳು, ವಿವಾಹ ಮತ್ತು ಅಂತ್ಯೇಷ್ಟಿ ಇವೇ ಪ್ರಧಾನವಾದ ಷೋಡಶಸಂಸ್ಕಾರಗಳು. ಆದರೆ ದೋಷಗಳು ಅನಂತವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳೂ ಅನಂತವಾಗಿರುತ್ತವೆ.

ಸಂಸ್ಕಾರಗಳಿಂದ ಗರ್ಭಕ್ಕೆ(ಸ್ತ್ರೀ) ಮತ್ತು ಬೀಜಕ್ಕೆ(ಪುರುಷ) ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ದೋಷಗಳು ಪರಿಹಾರವಾಗಿ ಶುದ್ಧವಾದ ವಂಶವು ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಶುದ್ಧಿಯು ಸ್ವಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸುತ್ತದೆ. ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಲಾಭವೆಂದರೆ ದೇಹಮನೋಬುದ್ಧೀಂದ್ರಿಯಗಳಲ್ಲಿ ಶುದ್ಧಿಯುಂಟಾದಂತೆಲ್ಲ ಭಗವಂತನಲ್ಲಿ ಸಹಜವಾಗಿರುವ ದಯಾ, ಕ್ಷಮೆ, ಅನಸೂಯ ಇತ್ಯಾದಿ ಆತ್ಮಗುಣಗಳು ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ವಂಶದಲ್ಲಿ ಅರಳುತ್ತವೆ. ಇದರಿಂದ ಸ್ವಸ್ಥಸಮಾಜವೂ ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ

ಸೂಚನೆ: ಈ ಲೇಖನ ಪ್ರಜಾ ವಾಣಿ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.

अध्यात्म: भारत की आत्मा (Adhyaatm: Bhaarat kee aatma)

मूल लेखन: Dr. के। एस कन्नन

हिन्दी अनुवाद: पूजा धवन

 

Sourced from here

जीवन एक यात्रा है - ऐसे रूपक को अनेक लोगों ने निरूपण किया है, है ना? हम कहाँ से आए यह हमें पता नहीं है, कहाँ जा रहे हैं यह भी पता नहीं है। इतना ही पता है कि मैं यहाँ हूँ प्रस्तुत समय में| “मैं कौन हूँ” - इस प्रश्न का भी उत्तर हम नहीं जानते हैं । एक प्रसिद्ध श्लोक यह कहता है - 

तुम कौन हो? मैं कौन हूँ ? आये कहाँ से ? कौन है मेरी माता ? पिता कौन है ? - इन सभी प्रश्नों का हमें गहनरूप से चिन्तन करने के लिए कहता है।

"कस्त्वं कोऽहं कुत आयातः?

का में जननी को मे तातः?"

भगवद्गीता में भी कहा गया है कि  “प्राणियों का जो आदी है, वह अव्यक्त है; प्राणियों का जो मध्य है वह व्यक्त है, प्राणियों का जो निधन या अन्त है, वह भी अव्यक्त है ।”

"अव्यक्तादीनि भूतानि व्यक्त-मध्यानि भारत । अव्यक्त निधनान्येव..."

यात्रा करने के लिए  हम पैदल जा सकते हैं; गाँव में हो तो बैल गाड़ी या नगरों में हो तो, घोड़े पर या घोड़ागाड़ी से जा सकते हैं। उन दिनों में जो सामान्य प्रयाणसाधन था, उसी का उदाहरण देना उचित ही तो है - इसी लिए हमें उपनिषद में रथ का ही उदाहरण दिया गया मिलता है  -

यह कौन सा रथ है? और रथ में बैठकर निर्दिष्टलक्ष्य की ओर यात्रा कर रहा व्यक्ति अर्थात उस रथ का यजमान - वह कौन है? अर्थात रथि कौन है? रथि का जो सारथि है - वह कौन है? और वह सारथि ही है ना जो रथ की दिशा का निश्चय करता है ?  उसी के हाथ में लगाम है । वह लगाम की पकड-खींच-ढील से रथ चलाता है ना? वह लगाम क्या है? वह लगाम के द्वारा घोड़े या घोड़ों पर नियन्त्रण रखता है ना? तो वह घोड़े हैं कौन? 

यह सब हैं तो भी प्रयाण का अन्त या उसका चरमस्थान क्या है? अर्थात लक्ष्य क्या है? यह समस्त प्रश्न हमारे सामने आकर खड़े हो जाते हैं ।

इन सभी प्रश्नों का हमारे उपनिषद में अत्यन्त संक्षिप्त रूप में उत्तर दिया गया है । कठोपनिषद् कहता है - "मैं (अथवा आत्मा) ही रथी हूँ; शरीर ही रथ है, बुद्धि ही है सारथि, मन ही लगाम, इन्द्रिय ही घोड़े हैं ।"

"जिस में विज्ञान नहीं है, जिस में मन युक्त नहीं है,  इन्द्रिय उसके वश में नहीं आएंगे - जैसे हीन घोडों के साथ सारथी"

"जिस में विज्ञान है, जिसका मन युक्त है, उसके वश में होंगे उसके इन्द्रिय - उच्चकोटि के अश्व के साथ सारथी जैसे"

विज्ञान नामक क्या है? उपनिषद में जो “विज्ञान” शब्द कहा गया है उसका अर्थ है - विशेष ज्ञान । ऐसे ही, मन का युक्त होने का अर्थ क्या है?

मन में योग है यदि, वह ही “युक्त” मन है । कौन सा योग? 

"योग" का अर्थ "मिलना", "मिलन" है। स्वयं जो करना चाहता हैं, यदि उसमें मन पूरा मिल गया,  उसी में एक हो गया, वह ही युक्त मन है । यदि “मन युक्त नहीं” है तो उस का अर्थ यह है कि वह पूर्ण रूप से एकभूत नहीं हुआ है ।

यदि विशेष ज्ञान हो और युक्त मन भी हो तो सारथी को अच्छे घोड़े मिले हैं । नहीं तो, घोड़े हीनकोटि के हैं ।

यह विज्ञान यदि ना हो तो इसका परिणाम क्या होगा ? यह हो तो, क्या होगा ? ऐसे प्रश्न  मन में आते हैं ना ? प्रथमता जो ज्ञान है, सही होना चाहिये । यदि ज्ञान सही नहीं है तो मन युक्त नहीं होगा। यदि मन युक्त नहीं है तो घोड़े के बारे में क्या बोलना है ?  वह सदश्व (अच्छे घोड़े) न हो कर दुष्टाश्व ही होंगे ।

घोड़े कैसे भी हों, उससे क्या? ऐसा पूछ सकते हैं ना ? घोड़े अच्छे हैं तो, हम अपने लक्ष्य तक पहुँच सकते हैं।  यदि दुष्ट हैं तो क्या हम अपने लक्ष्य तक जा पाएंगे? 

ऐसा हो तो, जीवन नामक यात्रा का लक्ष्य है कौन सा? 

उपनिषद् कहते हैं - 

“तद् विष्णोः परमं पदम्”

“जो विष्णु का परम स्थान हैं”। 

वह लक्ष्य क्यों होना चाहिये ?

इसका उत्तर भी वहीं है - क्योंकि वह स्थान है जहाँ पुनर्जन्म नहीं है ।

घोड़े अच्छे हों अर्थात हमारे इन्द्रिय सत्-प्रवृत्ति के हो तब हम परम पद की ओर पहुंच सकते हैं । दुष्ट घोड़े हों तो क्या परिणाम हो सकता है ?इसका परिणाम ही संसार है ।

संसार क्या है? संसार का अर्थ है, घूमना या संसरण करना । संसरण माने घूम घूम के आना, घूमते ही रेहना । हम पूछ सकते हैं कि इसमें हानी ही क्या है? 

दिल्ली में एक कन्नौट सर्कस (Connaught place) नामक स्थान है जो कि वृत्ताकार (गोल आकार) है । यह विशाल वृत्त है । उस रस्ते पर यदि हम चलते हैं तो चलते ही रहते हैं - हमें अभास हो सकता हैं कि प्रगति हो रही है| हम तो स्वयं को प्रगतिपर ही समझ लेतें है । परन्तु हो क्या रहा है? हम पुनःपुनः भ्रमण कर रहें हैं, जहाँ से चले वहीं आ रहे हैं । विशेष ज्ञान यदि नहीं है तो चक्रवद्—भ्रमण का अभास ही नहीं होगा ।

हमें ऐसा भी प्रतीत होगा कि हम कितनी तीव्र गति से आगे बड़े जा रहे हैं और अन्य सबको पीछे छोड़ कर बड़ रहें हैं । ऐसा करने से क्या हम अपने गन्तव्य तक पहुँचेंगे? यदि यह प्रश्न ही नहीं उठता है मन में तो क्या लाभ है? 

हम जिस में हैं वह ही संसार स्थिति है, लक्ष्य ही परमपद है । यही पथ का अन्त है, जीवन का  चरम लक्ष्य है । 

 हम कौन हैं? हमारी प्रस्तुत स्थिति क्या है ? हमारा क्या लक्ष्य है ? उपनिषद् का दिया हुआ यह रूपक हमें यह बतलाता है – रथ - रथि, सारथी - लगाम , घोड़े - मार्ग, चरम स्थान - भ्रमण इत्यादि को उत्तम रूप से समझाता है। 

"उदाहरण" शब्द का अर्थ ऊपर (उत्) उठाना (आहरण) है । अज्ञान के गड्ढे से ज्ञान के उन्नत स्थान पर ले जाने वाला ही उदाहरण है । मन को भाने वाले उदाहरण-रूपक से हमें उन्नत स्थिति तक ले चलकर, हमें सत्य दर्शाते हैं हमारे उपनिषद ।

Note: The Kannada version of this article can be viewed at AYVM blogs

ತೆಂಗಿಗೇಕೆ ಈ ಮನ್ನಣೆ ? (Tengigeke E mannane?)

ಲೇಖಕರು:ತಾರೋಡಿಸುರೇಶ

ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ತೆಂಗಿನಕಾಯಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಮಾನ್ಯತೆ. ಅಡುಗೆಗೆ, ಔಷಧಿಗೆ, ದಾನಕ್ಕೆ ದೇವರ ನಿವೇದನೆಗೆ, ಎಲ್ಲೆಡೆಯಲ್ಲಿಯೂ ತೆಂಗಿನಕಾಯಿಗೆ ಬಹು ಪುರಸ್ಕಾರ. ಕೇವಲ ಕಾಯಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಬೆಲೆಯಲ್ಲ. ವೃಕ್ಷಕ್ಕೂ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷವೆಂಬ ಗೌರವ. ಬಯಸಿದ್ದನ್ನೆಲ್ಲಾ ನೀಡುತ್ತದೆಯಂತೆ. ಉಳಿದ ಕಾಯಿಗಳನ್ನು ಮಾವಿನಕಾಯಿ, ಬಾಳೇಕಾಯಿ ಎಂದು  ಹೆಸರಿನೊಡನೆ ಹೇಳುತ್ತೇವೆ.  ತೆಂಗಿನಕಾಯಿಯ ವಿಷಯ ಹಾಗಿಲ್ಲ. ಅಂಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಯಿ ಬೇಕೆಂದರೆ ಕೊಡುವುದು ತೆಂಗಿನಕಾಯಿಯಯನ್ನೇ. ಇಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಸ್ಥಾನ. ಇದೇಕೆ ಹೀಗೆ?. 

ಆಹಾರ ಬೆಳೆಯಾಗಿ ಗೃಹಿಣಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಆವಶ್ಯಕ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಡುಗೆಯ ಎಲ್ಲ ಪದಾರ್ಥಗಳ ತಯಾರಿಕೆಗೂ ಇದರ ಸಹಕಾರ ಬೇಕೇಬೇಕು. ಮಧುರರಸಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಷಡ್ರಸಗಳೊಂದಿಗೂ ಬೆರೆಯುತ್ತದೆ. "ತೆಂಗು, ಇಂಗು ಇದ್ದರೆ ಮಂಗನೂ ಅಡುಗೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಗಾದೆಯ ಮಾತು.

ತೆಂಗಿನಕಾಯಿಯು ತನ್ನ ಔಷಧೀಯ ಗುಣಗಳಿಗೂ ಹೆಸರಾದದ್ದೇ. ಇದು ಮಧುರರಸಯುಕ್ತವಾದದ್ದು. ಶೈತ್ಯವೀರ್ಯವುಳ್ಳದ್ದು. ತ್ರಿದೋಷಗಳಲ್ಲಿ ವಾತ, ಪಿತ್ತ ಶಮನಕಾರಿ. ತೆಂಗಿನೆಣ್ಣೆಯೂ ಚರ್ಮರೋಗ ನಿವಾರಕ. ಮೆದುಳು ಮತ್ತು ದೇಹಕ್ಕೆ ಚೈತನ್ಯವನ್ನು ತುಂಬುತ್ತದೆ. ಎಳೆನೀರು ವಾತಹಾರಿಯಲ್ಲದೆ ಮನಸ್ಸಿಗೂ ತೃಪ್ತಿದಾಯಕವಾದದ್ದು.

ಇಷ್ಟೇ ಆದರೆ ನಿಸರ್ಗದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನೂ ಮೀರಿಸುವ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಪದಾರ್ಥಗಳು ಸಿಗಬಹುದು. ಮಹರ್ಷಿಭಾರತದಲ್ಲಿ ತೆಂಗಿನಕಾಯಿಯು ಇಷ್ಟೊಂದು ಮಹತ್ವ ಪಡೆದಿರುವುದಕ್ಕೆ ಇನ್ನೇನಾದರೂ ಕಾರಣವಿದೆಯೇ?. 

"ತಲೆಯೇ ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ ನಾರಾಯಣ, ಬೆರಳೇ ಬಾಳೆಹಣ್ಣು ನಾರಾಯಣ" ಎಂದು ಹೇಳುವುದುಂಟು. ತೆಂಗಿನಕಾಯಿಯು ಜ್ಞಾನಿಗಳ ಶಿರಸ್ಸನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಅದು ಒಳಗೆ ಬೆಳಗುವ ಜ್ಞಾನದೀಪದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದು ನಮ್ಮ ದೇಹದಲ್ಲಿ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. ಶಿರಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಎರಡು ಕಪಾಲಗಳಿರುವಂತೆ ತೆಂಗಿನಫಲವನ್ನೂ ಎರಡು ಹೋಳಾಗಿ ವಿಭಾಗಿಸುತ್ತೇವೆ. ಹೇಗೆ ಜ್ಞಾನಿ ಅಥವಾ ಸಾಧಕನು-ಯಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಮಯೀಂ ಶಿಖಾ..ಎಂದು ಶಿಖೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿರುತ್ತಾನೆಯೋ ಅದೇ ರೀತಿ ಕಾಯಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಶಿಖೆ(ಜುಟ್ಟು) ಯನ್ನು ನೋಡುತ್ತೇವೆ. ಅದು ಜ್ಞಾನಶಿಖೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಶಿರಸ್ಸು ಭ್ರೂಮಧ್ಯಕೇಂದ್ರವನ್ನೂ ಮತ್ತು ಸಹಸ್ರಾರವೆರಡನ್ನೂ ತನ್ನ ಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದೆಯಷ್ಟೆ. ಈ ಎರಡು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಸಾಧಕರು ಸರ್ವರಸಗಳಿಗೂ ಆಶ್ರಯನಾದ ಭಗವಂತನ ದರ್ಶನವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಅದನ್ನು ಭಕ್ತಿರಸದ ಸಹಕಾರದಿಂದ ಸಾಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅದರಂತೆಯೇ ತೆಂಗಿನಕಾಯಿಯೂ ತನ್ನೊಳಗೆ ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿ ಮಧುರವಾದ ರಸವನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ.

ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನುಷ್ಯರಂತಲ್ಲದೆ ಜ್ಞಾನಿಯು ಮೂರನೆಯ ಕಣ್ಣನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತಾನೆ. ಅದು ಜ್ಞಾನನೇತ್ರವಾಗಿದ್ದು ಭ್ರೂಮಧ್ಯದ ಕೇಂದ್ರವು  ಸಾಧನೆಯಿಂದ ಜಾಗೃತಗೊಂಡಾಗ ತೆರೆಯುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನೇ ಹೋಲುವ ಮೂರನೆಯ ಕಣ್ಣೊಂದು ತೆಂಗಿನಕಾಯಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಇದೆ.

ಪಕ್ವಗೊಂಡ ಕಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಮೂರನೆಯ ಕಣ್ಣಿನ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಹೂವಿನರೂಪದ ಪದಾರ್ಥವು ದೊರೆಯುವುದುಂಟು. ಬಹಳ ಪೂಜ್ಯತೆಯಿಂದ ಅದನ್ನು ಶಿರಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅದು ವಿಶ್ವಕ್ಕೇ ಬೀಜರೂಪವಾದ ಲಿಂಗವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. “ಸಾಧಕರು ತೀವ್ರವಾದ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿ ಭ್ರೂಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಲಿಂಗರೂಪನಾದ ಭಗವಂತನನ್ನು ದರ್ಶನಮಾಡಿ ಮಹದಾನಂದವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವುತ್ತಾರಪ್ಪಾ” ಎಂದು ಶ್ರೀರಂಗಮಹಾಗುರುಗಳು ನುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದರು.

ಜೊತೆಗೆ ತೆಂಗಿನ ಮರದ ಕರಟ, ಎಲೆ, ಕಾಂಡ, ಸೋಗೆ ಎಲ್ಲವೂ ವಿವಿಧ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅದಕ್ಕೇ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷವೆಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅಂತಹ ವೃಕ್ಷದ ಫಲ ತೆಂಗು. ಇದೇ ರೀತಿ ಪುರುಷಾರ್ಥಗಳಾದ ಧರ್ಮಾರ್ಥಕಾಮಮೋಕ್ಷಗಳು ದಿವ್ಯ ಸಂಕಲ್ಪವೃಕ್ಷದ ಫಲಗಳು. ಪುರುಷಾರ್ಥಗಳು ಪ್ರತಿ ಮಾನವನ ಜನ್ಮಸಿದ್ಧ ಹಕ್ಕು. ತೆಂಗಿನ ಫಲವನ್ನು ಒಡೆದೇ ನಿವೇದನೆ ಮಾಡುವಂತೆ, ಧ್ಯಾನನಿರ್ಮಥನದಿಂದ ಶಿರಸ್ಸನಲ್ಲಿರುವ ಸಹಸ್ರಾರವನ್ನು ಒಳಗೇ ಬೇಧಿಸಿ ಭಗವಂತನ ಬಳಿಸಾರಬೇಕು.

ದಾನಕ್ಕೂ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಪದಾರ್ಥವಾಗಿದೆ. ಪುಣ್ಯಕರವೂ, ದೇವತಾಪ್ರಸನ್ನಕರವೂ ಆದದ್ದು, ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ಫಲಕಾರಿ, ಎಂಬುದಾಗಿ ಮಹರ್ಷಿಗಳು ಸಾರುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಕಳ್ಳಗಾಯಿ ಆಗಬಾರದು. ಮೇಲಿನ ವಿವರಗಳು ಕಳ್ಳಗಾಯಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುವುದಿಲ್ಲ.

ಇಂತಹ ನಮ್ಮ ಒಳಹೊರಜೀವನದ ದರ್ಪಣವಾದ, ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸುವ,ಸರ್ವೋಪಕಾರಕವಾದ ತೆಂಗಿನಕಾಯಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ತಕ್ಕ ಸ್ಥಾನವು ದೊರಕಿದೆ.

ಸೂಚನೆ: ಈ ಲೇಖನದ ಆಯ್ದ ಭಾಗಗಳು ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಬೋಧಿ ವೃಕ್ಷ ಅಂಕಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.

Lakshana Jnaana

Knowledge of Distinguishing-Characteristics

Author of Kannada Article: Thaarodi  Suresha, Bengaluru

English translation: Dr. Hungi Papanna Eswara

How to identify a counterfeit note among currency notes? Is it not that among many hundreds of footwear one has to wear his own pair? To identify, one has to have the Lakshana-jnaana (knowledge of the special characteristics) of the object. It is also necessary that one should know the features lest one should get deceived. For example, if one wants genuine saffron, he should know the difference between pure and adulterated saffron. Even to detect gold one must be aware of its distinctive features.

Another advantage from Lakshana-jnaana is equanimity. When one can discern the Lakshanas (distinguishing characteristics) of body-organs, one won’t lament about the shortcomings of his bodily features. When our perception is based on the natural characteristics, even a monkey would appear handsome. Again, when we see a blind person we sympathize with him.

Man after all naturally experiences the states of wakefulness, sleep, and dream. If one is aware of the naturalness of these states, one does not feel miserable but feel at peace considering them to be naturally innate.

Vidyaavinaya sampanne  braahmane gavi hastini |

Shunichaiva shwapaakecha panditaah samadarshinah ||

In the above hymn, all the named living beings (souls) are seen as distinct from each other by the external eyes. But one who sees the characteristics of the all-pervading God in a Brahmin, elephant, and dog would see only God in spite of the external differences. It is like experiencing the sweetness which is common in different figures prepared as elephants, birds, and fish from the sweet stuff. One who is familiar with the sweetmeat focuses only on the sweetness without looking at the different shapes.

Then how to look at the Lakshanas and the shortcomings of human beings? Should one see through the mindset of the parents for whom even an ugly child is a darling?!

For specifying the characteristic marks of the object with certainty, one has to decide on the basis of the original purpose of its creation and whether the result can be gained from the object. One should be thoroughly familiar from the root to the top of the object. For example, what is the comprehensive knowledge of a human body? The external eyes see the head, torso, and limbs. The internal organs are seen with the help of machines. By personal experiential knowledge, the mind, the sensory and the organs of action are known. That which cannot be seen by bare eyes may be seen through a microscope. In the same way, the Rishis say that one can see through the divine vision obtained by austerity and meditation, the hidden Almighty God too who is giving the power of conscience. If one leads such a life using all the privileges one is endowed with, then only he may be called a human being in the real sense. If the body, mind, sense organs, life-force and principles in entirety are helpful for the vision of God, then only that person may be called a knowledgeable one.

That which carries one towards Lakshya (goal) is Lakshana. The commentary of the Lakshya itself is Lakshana.

There are two types of characteristics - General and Special. Food, sleep, fear, and progeny are common even for animals. But what is unique or exceptional about a human being is his wonderful body. For, the Seers proclaim that it is only in the human body one can have the realization of God. So, one who possesses the lakshana-jnaana of his body will put in the effort to achieve a fulfilled life complete with worldly enjoyment and supreme joy.

Ayurveda states: Rshireva vijaanati dravya samyogajam phalam! Only the Seers who have the knowledge of Trigunas (Satva, Rajas and Tamas) and the individual characteristics of things, also know the fruits of fusing them. They have the subtle knowledge and the ability, obtained by the power of their austerity and meditation, to know in entirety the characteristics of substances. Also, they are familiar with the knowledge of the different effects of substances not only on the human body but also on the path towards God-head. This way the potentiality of programming to attain the most supreme goal, without making the Mother Nature poor, was acquired by the Seers by the Lakshana-jnaana alone.

On the whole, for equanimity and a life of purity, truth-beauty, and auspiciousness Lakshana-jnaana is very essential.

Note: The Kannada version of this article can be viewed at AYVM blogs

ಅಕ್ಷರಾಭ್ಯಾಸ (Aksharaabhyasa)

 ಲೇಖಕರು :  ತಾರೋಡಿ ಸುರೇಶ

ಷೋಡಶ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷರಾಭ್ಯಾಸವೂ ಒಂದು. ಈ ಮಂಗಳವಾದ ಸಂಸ್ಕಾರವನ್ನು ವಿದ್ಯಾರಂಭ, ಅಕ್ಷರಾರಂಭ, ಅಕ್ಷರಸ್ವೀಕರಣ, ಅಕ್ಷರಲೇಖನ ಇತ್ಯಾದಿ ಹೆಸರುಗಳಿಂದಲೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.

ಅಕ್ಷರ ಎಂಬ ಶಬ್ಧಕ್ಕೆ ನಾಶವಿಲ್ಲದಿರುವುದು ಎಂದರ್ಥ. ಮೌಲಿಕವಾಗಿ ಇದು ನಾಶವಿಲ್ಲದ ಪರತತ್ವವನ್ನೇ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಅಭ್ಯಾಸವೆಂದರೆ ಆ ತತ್ವಕ್ಕೆ ತನ್ನನ್ನು ಅಭಿಮುಖವಾಗಿ ಇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ವರ್ಣಮಾಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಅಕ್ಷರಗಳಿಗೂ ಪರಬ್ರಹ್ಮನಿಗೂ ಏನು ಸಂಬಂಧ?  ಈ ಎಲ್ಲ ಅಕ್ಷರಗಳೂ ಪರತತ್ವದಿಂದಲೇ, ಸೃಷ್ಟಿಯ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ವಿಕಾಸಗೊಂಡು ಬಂದಿವೆ ಎಂದು ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರಾದ ಋಷಿಗಳು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಮೂಲದಲ್ಲಿ ಬೆಳಗುತ್ತಿದ್ದ ಪರಂಜ್ಯೋತಿ, ಅಲ್ಲಿಂದ ನಾದರೂಪವಾದ ಪ್ರಣವ(ಓಂಕಾರ) ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ಸ್ವರ ಮತ್ತು ಅಕ್ಷರಗಳು ಬೆಳೆದುಬಂದವು ಎಂದು ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಯೋಗಿವರೇಣ್ಯರಾದ ಶ್ರೀರಂಗಮಹಾಗುರುಗಳು ಇವುಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗರೂಪದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ಪ್ರಣವದಿಂದ ವಿಕಾಸಗೊಂಡು ಬಂದ ಒಂದೊಂದು ಅಕ್ಷರವೂ ಸೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿರುವ ಶಾಶ್ವತವಾದ ತತ್ವಗಳನ್ನೂ, ನಿಯಮಗಳನ್ನೂ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಆ ತತ್ವಗಳಿಗೂ, ಅಕ್ಷರಗಳಿಗೂ ಒಂದು ಅವಿನಾಭಾವ ಸಂಬಂಧವಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಅಕ್ಷರಗಳ ಉಪದೇಶಸಹಿತವಾದ ಅಭ್ಯಾಸವು ಅಂತಹ ನಾಶರಹಿತವಾದ ತತ್ವಗಳೊಂದಿಗೆ ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡುವವರನ್ನು ಜೋಡಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಅಕಾರ, ಉಕಾರ, ಮಕಾರಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ  ವಿಷ್ಣು, ಬ್ರಹ್ಮ, ರುದ್ರರ ವರ್ಣರೂಪವಾದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳಾಗಿವೆ. ಒಂದೊಂದು ಅಕ್ಷರವೂ ಯೋಗಿಗಳ ಅಂತರ್ದರ್ಶನಕ್ಕೆ ವಿಷಯವಾಗಿವೆ. ಸಂಸ್ಕೃತವು ಇಂತಹ ಅಕ್ಷರಗಳ ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾದ ಸಂಯೋಜನೆಯಿಂದಲೇ ಅರಳಿಬಂದ ದೇವಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ.

ಈ ಅಕ್ಷರಾಭ್ಯಾಸದ ಆಚರಣೆಯು ವಿವಿಧ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿದ್ದರೂ ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ವಿದ್ಯಾದೇವತೆಯ ಪೂಜೆ, ಆಚಾರ್ಯಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಣವಾದಿ ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಮಗುವಿನಿಂದ ತಿದ್ದಿಸುವಿಕೆ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತವೆ.

ಈ ಸಂಸ್ಕಾರವನ್ನು ಚೂಡಾಕರ್ಮ(ಚೌಲ)ದ ನಂತರ ಮತ್ತು ಉಪನಯನಕ್ಕೆ ಮೊದಲು ಆಚರಿಸಬೇಕು. ವಿದ್ಯಾದೇವತೆಗಳಾಗಿ, ಸರಸ್ವತೀ, ಗಣೇಶ, ಹಯಗ್ರೀವ ಮತ್ತು ಬೃಹಸ್ಪತಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುವುದಿದೆ. ಇವರೆಲ್ಲರೂ ವಿದ್ಯಾ-ಬುದ್ಧಿಗಳ ಅಭಿಮಾನಿದೇವತೆಗಳಾಗಿದ್ದಾರೆ. ವಿದ್ಯೆಯು ಸಿದ್ಧಿಸಲು ಅನುಗ್ರಹ ಮಾಡುವವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹಯಗ್ರೀವನು ವಿದ್ಯೆಗೂ, ವಾಣಿಗೂ, ಮೇಧೆಗೂ ಅದಿಷ್ಠಾತೃ ದೇವತೆಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ವಾಗೀಶ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಶ್ರೀಹಯಗ್ರೀವ, ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ಬೃಹಸ್ಪತಿ-ಮೂವರಿಗೂ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಎಲ್ಲ ವಿದ್ಯಾದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರನ್ನು ಅಥವಾ ಒಬ್ಬನನ್ನೇ ಆರಾಧಿಸಿದರೂ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸದ ಆದಿಮಂಗಳದ ಸಿದ್ಧಿಯಾಗುವುದು. ಬೆಳ್ಳಿಯ ಹಲಗೆಯ ಮೇಲೆ ಕೇಸರಿಯೇ ಮುಂತಾದ ದ್ರವ್ಯಗಳನ್ನು ಚೆಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನದ ಕಡ್ಡಿಯಿಂದ ಶ್ರೀ ಗಣೇಶ-ಶಾರದಾ-ಕುಲದೇವತಾ-ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣೇಭ್ಯೋ ನಮಃ, ಓಂ ನಮಸ್ಸಿದ್ಧಂ( ಅಥವಾ ಓಂ ನಮಃ ಸಿದ್ಧಾಯ) ಎಂದು  ಆಚಾರ್ಯನು ಬರೆದು ಮಗುವಿನಿಂದ ಅದನ್ನು ಹೇಳಿಸಿ, ಬರೆಸುತ್ತಾನೆ. ಚಿನ್ನಬೆಳ್ಳಿಗಳ ಸೌಕರ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅಕ್ಕಿಯ ಮೇಲೆ ಅರಿಸಿನದ ಕೊಂಬಿನಿಂದ ಬರೆಸಿದರೂ ಅದೇ ಫಲ. ಅರಿಸಿನವು ಚಿನ್ನದ ಧರ್ಮವನ್ನೇ ಹೊಂದಿರುವುದನ್ನು ಪತ್ತೆಮಾಡಿದ ಋಷಿಗಳ ಅದ್ಭುತವಾದ ದ್ರವ್ಯವಿಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಇದೊಂದು ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ.

ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕನುಗುಣವಾಗಿ ಓಂ ನಮಃ ಶಿವಾಯ ಎಂದೋ ಒಂ ನಮೋ ನಾರಾಯಣಾಯ ಎಂದೋ ಬರೆಸುವುದೂ ಉಂಟು. ನಂತರ ಬೇರೆ ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಆಚಾರ್ಯನು ತಾನು ಬರೆದು ತಿದ್ದಿಸುತ್ತಾನೆ. ಜೊತೆಗೆ ಗುರುಹಿರಿಯರನ್ನು ಸಂಭಾವಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಓಂ ನಮಃ ಸಿದ್ಧಂ ಎಂಬ ಮಂತ್ರದಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗೆ ಸರ್ವಮೂಲವಾದ ಪ್ರಣವವನ್ನೂ(ಓಂ), ಸಿದ್ಧಂ ಎನ್ನುವುದು ಸಿದ್ಧಿಯನ್ನೂ, ಸಿದ್ಧಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿರುವ ಮಹಾಪುರುಷರು ಮತ್ತು ದೇವತೆಗಳನ್ನೂ ಸೂಚಿಸಿದರೆ ನಮಃ ಎನ್ನುವುದು ಆ ದೇವತೆಯೊಂದಿಗೆ ಐಕ್ಯವನ್ನೂ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ನಮಃ ಎನ್ನುವ ಪದಕ್ಕೆ ಐಕ್ಯ ಎಂದರ್ಥ. ಅಕ್ಷರಾಭ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಅಂತರ್ದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಗೋಚರವಾದಂತೆ ನಾಶವಾಗದ ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನೂ. ಅವುಗಳ ಆಕೃತಿಯನ್ನೂ ಸರಿಯಾದ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವುದು, ತನ್ಮೂಲಕ ಒಳತತ್ವಗಳ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವನ್ನು ಪಡೆಯುವ ವಿಜ್ಞಾನವಿದೆ. ಅಭ್ಯಾಸವು ಇದಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಅಂತರ್ಬಾಹ್ಯ  ಶುದ್ಧಿಯನ್ನು ನೀಡುವುದು. ಎಲ್ಲ ಪುರುಷಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಲೋಕವ್ಯವಹಾರಕ್ಕೂ, ಉಪನಯನದ ನಂತರದ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೂ ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿದೆ.

ಸೂಚನೆ: ಈ ಲೇಖನದ ಆಯ್ದ ಭಾಗಗಳು ಪ್ರಜಾ ವಾಣಿ ಅಂಕಣದಲ್ಲಿ  ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.

One Devoid of Vidyaa is Animal-like

One Devoid of Vidyaa is Animal-like

(“Vidyaa Viheenah Pashubhih Samaanah”)

Article in Kannada by: Tarodi Suresha

English Rendering by: Padmashree Mohan

The rshis extol the importance of Vidyaa (Spiritual Knowledge) in these words, “Vidyaa is the distinctive feature in man; without it, man is equal to the animals.”  Vidyaa is indeed the decisive difference between man and animals.  Vidyaa is central to a happy and prosperous life worth the living. And the hidden message is: if man aspires to a life loftier than that of the animals, he must pursue Vidyaa.

It is beyond debate that Vidyaa (as education in everyday life) enhances man’s capabilities.  Man can read, write and learn another language. He has probed; discovered nature’s secrets and used them to his advantage. Man’s accomplishment in all fields that can be perceived by our sense organs is mind-boggling.

In contrast, animals seem to live their life in response to the instinctual calls of nature.  By birth, they are well-equipped to deal with stimuli presented by hunger, sleep, fear and procreation. Beyond that, different animals excel at different things. The cheetah is known for its speed and the elephant for its strength.  Even among human pursuits like music or dance, the excellence of the cuckoo or that of the peacock is cited as the standard worthy of our emulation. Some animals show an instinctual grasp of mathematical proportions - consider, for example, the manner in which the bee builds its hive.  Animals are able to navigate themselves to their homes by scent, by a map of the constellations or even by sensing the earth’s magnetism.  Among their social skills, we might marvel at how the soldier ants know their exact contribution to the colony or how the mother bird is a fastidious teacher to her chicks.  Consider traits like gratitude and loyalty where animals set the bar high enough to capture our admiration. Most importantly, barring pets spoiled by human interference, animals bide well by a commitment to keeping themselves in fitness and health!  Given such an impressive list of the abilities of animals, shouldn’t we question whether the earlier statement that animals are devoid of Vidyaa was prompted by shortsightedness?

On the contrary, the rshis who are seers saw far and deep. To understand what their statement means, we must first establish the scope of life.  Life mostly happens in the states of jaagrat - wakefulness; swapna - dream-state; and sushupti - deep sleep.  Whether the intellectual accomplishment of man, or whether the marvel of instinctual animal intelligence, it is all circumscribed within these three states. The joys these accomplishments confer are likewise limited in their scope to these three.  In fact, animals are better-suited to the pursuit of joy in these three conditions owing to the fact that they do not abuse their faculties of the body and mind like man does.

So, when the rshis said, “Without Vidyaa, man is on par with animals,” we need to probe their perspective that led them to issue such a warning.  The answer to this may be found in the proper understanding of the scope of Vidyaa and also in the difference that exists in the make-up of the body of man and animals.

People commonly rely on their sense organs to understand the world or their own bodies.  But rshis gain a deeper understanding by employing the Yoga-drshti (perspective got by the practice of Yoga) secured through penance. Through such a Yoga-drshti, Seers have identified the special features of man’s physiological make-up, the goal of life and the advantages of attaining that particular goal of life.  The highlights of their research are summarized below.

There is a tattva (a principle) of the form of Jyoti or Light in the hearts of all living beings.  This tattva is also identified by the name God. The huge banyan tree grows from a tiny seed containing the blueprint of such a large tree. So also, that principle of Light holds within itself the subtle form of the entire universe and of all living forms. Just like the growth of a seed into a tree finally culminates in the production of another seed, the true fruition of life is achieved when the path back to the Source from where it all started is successfully retraced. It is impossible to imagine the boundless joy arising from the completion of such a journey.

The union with the Tattva that man can achieve through the practice of Yoga is a fourth state called the Turiya.  It is man’s birthright to reach for and grasp this fourth state of Turiya without stopping short at the states of Jaagrat-Swapna and Sushupti.  The natural ability of the human form is to fulfill the promise of Turiya.  Such an ability is not entailed in the physiological or mental makeup of animals.

In the view of the rshis, Vidyaa is not just the acquisition of skills required for a worldly life.  It is not the accumulation of facts either. “Vid” is Jnaana and “yaa” is the means to attaining that Jnaana.  In the Bhagavad Gita, it is clarified that Jnaana is Paramaatman.  So Vidyaa is the means to the realization of Jnaana-in other words, Paramaatman.  Vidyayaa amrutamashnute - through Vidyaa, one can savor immortality.  And Vidyaamayoyam purushah – Purusha (Jeeva) is the embodiment of Vidyaa. 

Sriranga Mahaguru explained that man won’t remain like animals only when he becomes Vidyaavanta (‘educated’ in the real sense of the word Vidyaa).  Otherwise man will cheat himself out of an exclusive joy and will lead a wasted life.  The people of Bhaarata should strive to lead such an exalted, educated life by following the tenets of the rshis. 

 
Note: The Kannada version of this article can be viewed at AYVM blogs

Lamp as a Representative of Paranjyoti

Article in Kannada by: Tarodi Suresha

English Translation by: Padmini Srinivasan

A glowing lamp dispels darkness, and fills its brilliance everywhere. All living beings desire light with the exception of nocturnal birds like an owl.

In our country Bhaarata, the greatness attached to the lamp is not accorded to any other thing. 'Bhaa' means light and ‘rata’ means those who revel. The name 'Bhaarata' stands for those who seek and rejoice in this enlightenment. Here we begin all occasions with the lighting of a lamp. All along the length and breadth of the country, absence of a lamp is considered inauspicious.

The lamp we light is considered as a representative of Paranjyoti (the Supreme Self-Effulgent Lord), as He is the foremost radiance at the root of all creation. He is described in literature as "Jyotiriva Adhoomakah" meaning - a light free from smoke; "Deepavad vedasaaram" - the essence of all Vedas, glowing in the innermost lotus-like recess of the heart etc. The inner light is ‘Nidhi’ (meaning original treasure) and the lamp we light outside becomes its 'Pratinidhi' (a representative of the original). To be a true representative, it should also have the ability to help one reach the ultimate Self-Effulgent light.  A true representative should necessarily possess the characteristics of the original, that too in a large measure.

A lamp glows on its own like the self-shining Light. Just as the Supreme Lord vanquishes ignorance, a lamp dispels darkness. As a lamp resembles the Lord’s radiance, its sight is capable of elevating a person to experience the Supreme Light.

Yoga shaastra says that one who is in a state of Samaadhi, is stock-still like a lamp, glowing without any flicker caused by wind. Our national poet Kaalidaasa has portrayed Parashiva as ‘A flicker-free lamp glowing in the absence of wind’. This symbolises a steady state of mind, without distractions – an essential requirement for one to see the bright form of the Supreme Lord.

A lamp when used to light another lamp retains its constancy. Its brilliance does not increase or decrease. This represents a steady Bhagavat Dharma (God’s distinctive quality).

Supreme Lord is like a maternal house providing ultimate happiness. So also a lamp signifies Mangala - which gives happiness.  There is a saying by the experienced Seers that a lamp when used (as per their guidelines) as an instrument to attain salvation, serves as an entry point to experience the absolute happiness of Lord’s vision.

God alleviates living beings from the cycle of birth and death. As per the saying "Tamasomaa Jyotirgamaya" – a lamp, serving as a tool for   penance, guides one towards the Absolute principles and protects him from getting caught in the chain of repeated births. Hence it is also praised as "mrutyu vinaashino deepah".

Looking at a lamp is akin to looking at ourselves in a mirror. The process is similar to understanding earth through a map. There are three components in a lamp viz. the wick, oil (or ghee) and the lamp post (carrying the lamp). The lamp is a wonderful creation by our rshis. Serving as a representative of the supreme Lord, it reflects our complete life too. Lamp represents the Supreme light; the three components are the three characteristics of the human body viz. satwa, rajas and tamas; oil stands for the sticking nature of bhakti. The lamp post represents the spinal cord or the human body itself. Yoga shaastra vividly describes the secret involution path lodged within the Meru-danda (spinal-cord) and the Self-Effulgent Paranjyoti glowing at the tip of Meru-danda in Sahasraara Chakra.

Life’s basic principles, the lotus structure, vidyaas etc., are all discernible only through a yogic inner vision. As a reminder, our rshis have outwardly designed Mangalaarati (a flame circulated around the deity at the end of pooja) with different number of wicks and shapes of the lamp as an offering to the Lord.

All these secrets have to be learned only from revered people who are capable of comprehending the minds of rshis. Our salutations to all the Maharshis, who have taught us the usage of a lamp as Paranjyoti’s representative in our daily lives and communicated the message that the lamp is nothing but a manifestation of Paranjyoti !.

Note: The Kannada version of this article can be viewed at AYVM blogs