Kaama: Divine desires or lowly lust?

Original Kannada article and translation by Dr. Mohan Raghavan

The word Kaama in a Bharateeya context has several connotations though all of them are closely related. Kaama is Manmatha, the god of love. Kaama is also used as a synonym for lust or desire, often of the sexual kind. Kaama is the third purushaartha in the list – Dharma, Artha, Kaama and Moksha. Kaama in the western world is recalled best in connection with the Kama Sutra of sage Vatsyayana. Kaama in contemporary usage brings forth explicit imageries of Ajanta and Ellora.

Irrespective of the exact context, the very mention of the word Kaama elicits a shy sly smile. There are others who insist that this shying away from discussing sex is immaturity and must be discussed in open classrooms with adolescents. Yet others treat Kaama with disdain and as a manifestation of basal tendency. For cine goers of today, Kaama is often synonymous with or an extension of romance. But then, how did the ancient Bharateeyas view Kaama? Did they feel no inhibitions about talking so freely about such basal tendencies? These and several other related questions may easily be anticipated from modern rational and thinking minds.

Kaama as a natural impulse

Kaama is a natural impulse in all animals, as it is in humans. In fact, if this were absent, the very survival of our species would have been untenable. It is latent since birth and manifests with the onset of adolescence as the mutual attraction between man and woman. If this attraction conforms to the boundaries of the values espoused in a particular culture, society or community, this attraction is celebrated. If not, it is castigated. This is the rule universally in all races, communities and countries. The acceptable rules and boundaries for such a communion though vary quite widely across cultures the fact remains that every group of people do have their own take on what is acceptable and what is not.

Kaama in Bhaarateeya civilization and culture

The Rishis of ancient Bhaarata were very well aware of the power of Kaama. They also recognized that the most primitive and generic form of Kaama is ‘a strong temptation to fulfil the desires of the senses’ – a definition whose scope is far wider than just attraction to the other sex.  Depending on the situation, Kaama can thus assume manifold forms. The Rishis also understood that unrestrained desires, like bolting horses, could breach any boundary and cross all limits. Thus they promptly incorporated controls in society to rein in these prancing horse-like desires of men.

Every car that has an accelerator to propel it forward must have a brake too. If not, accidents will be the norm. The great men who shaped the society of Bharata, created an effective brake to the impulses of Kaama and also institutionalized the same. That brake is ‘IndriyaJaya’ or the control of senses. IndriyaJaya in our daily life can take many forms. It is the firmness to refuse a juicy sweet or a tasty snack offered on a platter, if it is not conducive to one’s state of health. It is the ability to look away from a captivating scene if it not be in accordance with one’s principles. In short it is the strength and steadfastness to say ‘No’ to something that is easily available, even though the senses may be craving for it. One must be careful to not confuse Indriyajaya with a general disdain or indifference to all things in life in general. That would be akin to saying that ‘I can only brake but am not capable of driving the car’. One is said to be fully in control of his car only if he is equally capable of driving carefully in the crowded marketplace and very safely at 120 kmph on the expressway.  Similarly, one is said to be endowed with a balance and in control of his senses only if he has the strength to say ‘No’ at inopportune situations, but can still enjoy and indulge the senses when permissible. This ‘sense of balance’ was termed as Dharma by our Rishis.

The license of Dharma is essential for acquisition of Artha and enjoyment of Kaama   

In the Bharateeya way of life, before one was permitted to acquire Artha (wealth or resources) or enjoy Kaama (desires), he or she was trained for long in Dharma. That period of training was termed Brahmacharya and was usually spent at the abode of the Guru. Life in a Gurukulam did not just involve textual learning or thinking as is the norm in schools today. It involved self-discipline and penance that lead to spiritual enlightenment. It imbued the aspirant with the balance of Dharma and made it a part of his nature. Only one who had succeeded in such a regimen graduated as ‘Snaataka’ (synonymous with ‘Graduate’ in contemporary Indic languages). Such a Dharmishtha or one endowed with Dharma does not breach the boundaries propriety. Kaama enjoyed by such an exalted one is what is referred to in Sri Krishna’s proclamation in the Gita – ‘Dharmaaviruddho bhooteshu kaamosmi bharatrshabha’ {O Arjuna ! Among the purushaarthas, I am verily the Kaama that is not opposed to Dharma}. When a Snaataka becomes a Gruhastha and assumes the role of a householder after attaining Dharma, he enjoys Kaama and the riches of Artha not just for satiation of his senses, but as a means of benefiting all the animate and inanimate creations. He undertakes it as a means of worship or Yagnya. He is not bound by the temptation of senses. As time rolls on and old age stares in the face, he grieves not. Dispassionately giving up enjoyment he embraces his first nature – penance. In course of time he casts aside the body as one would his old rags. This glorious life style of Bharatavarsha is described by Kalidasa in Raghuvamsha as ‘Shaishavebhyasta vidyaanaam, Youvane vishayaishinaam, Vaardhake munivrutteenaam, Yogenaante tanutyajaam.

Is this relevant today?

But why are we regurgitating these old tales of a bygone era? Is it still relevant today? The answer is an emphatic Yes! To this day we are driving our bodily vehicles driven by the impulse of Kaama. If we desire a joyous and safe journey of life, it is mandatory for us to acquire the license of Dharma. Most of the accidents that we see today, be it on the roads or in our homes, offices or society may be attributed to untrained drivers without a license. This is true today as it ever was. If one possesses the license of Dharma, Kaama is worthy of worship. Else it takes its place as one of the six vile vices and must be abandoned forthwith.

Note: The Kannada version of this article can be viewed at AYVM blogs

ಕೀರ್ತಿ (Keerthi)

ಲೇಖಕರು: ಕೆ.ಎಸ್.ರಾಜಗೋಪಾಲನ್

“ಕೀರ್ತಿಯ ಆಸೆಗೆ ಒಳಗಾಗಬೇಡಿ” ಎಂದುತಿಳಿದವರು ಎಚ್ಚರಿಸುವುದನ್ನು ಕೇಳಿದ್ದೇವೆ. “ಕೀರ್ತಿಶಾಲಿಯಾಗಿ ಬಾಳು” ಎಂದುಹಿರಿಯರು ಹರಸುವುದನ್ನೂ ನೋಡಿದ್ದೇವೆ. ದೇವರನ್ನು ಕುರಿತು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುವಾಗ “ನನಗೆಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ಕೊಡು” ಎಂದು ಕೇಳುವಮಂತ್ರಗಳಿವೆ. (ಉದಾ: ಸ್ವಸ್ತಿ ಶ್ರದ್ಧಾಂ ಯಶಃ ಪ್ರಜ್ಞಾಮ್ …….ದೇಹಿ ಮೇ ಹವ್ಯವಾಹನ). ಹಾಗಾದರೆ ಕೀರ್ತಿಯು ಬೇಕೋ ಬೇಡವೋಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಬಾಧಿಸದಿರದು.

ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ, ತಾನು-ತನ್ನದು ಎಂಬ ಅಭಿಮಾನ ಕೊನೆಯುಸಿರು ಇರುವವರೆವಿಗೂ ತಪ್ಪಿದ್ದಲ್ಲ. ಇದು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಒಳ್ಳೆಯದಕ್ಕೂ ಬೇಕು. ತನ್ನನ್ನುತಾನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದರೆ, “ತಾನು” ಎಂಬ ಅಭಿಮಾನವಿದ್ದರೆ ತಾನೆ ಸಾಧ್ಯ!  ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ, ಇತರರು ತನ್ನನ್ನು ಮೆಚ್ಚಲಿ ಎಂಬ ಮನಃಸ್ಥಿತಿ ಕಾಡುವುದುಂಟು. ಆಗಸಮಸ್ಯೆಯ ಆರಂಭ. ಇತರರ ಕಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ  ತಾನೊಬ್ಬ ಮಹಾನ್ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸಬೇಕೆಂದು ಹಗಲಿರುಳು ದುಡಿಯುವವರಿದ್ದಾರೆ. ಇಂತಹ ಆಸೆಯಿಂದ ಇತರರಿಗೇನೂ ತೊಂದರೆಯಾಗದಿದ್ದರೆ ಸರಿ. ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಸಮಯ, ಶಕ್ತಿಗಳ ವ್ಯಯವಾಗುತ್ತದೆಯಷ್ಟೆ. ಆದರೆ ಕೀರ್ತಿಯಾಸೆಯಿಂದಾಗಿ ಸಮಾಜಘಾತುಕ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಕೈ ಹಾಕುವ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಳಿಯುವಂತಾದರೆ ಕಷ್ಟ. ನಮ್ಮಲ್ಲಿರುವ ಯಾವ ಆಸೆಯ ಬೀಜವಾದರೂ ಸರಿ, ಸಣ್ಣ ಗಿಡವಾಗಿ ಉಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗೆಯೇ, ಕೀರ್ತಿಯಾಸೆಯೂ ಸರಿಯಾದ ಸಂದರ್ಭಒದಗಿದಾಗ ಮಹಾವೃಕ್ಷವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವುದು ಶತಃಸಿದ್ಧ. ಆದ್ದರಿಂದ ಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ಅಪೇಕ್ಷಿಸುವಾಗ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಅಗತ್ಯ. ಹೇಗೆ ಧನದಾಹ ಬಂದ ವ್ಯಕ್ತಿಯು, “ಇನ್ನಷ್ಟು ಬೇಕು, ಮತ್ತಷ್ಟು ಬೇಕು” ಎಂದು ಹಂಬಲಿಸುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತಾನೆಯೋ,  ಹಾಗೆಯೇ, ಕೀರ್ತಿಯಾಸೆ ಬಂದ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಚಡಪಡಿಸುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ. ಸಮಾಧಾನವಾಗಿ ಒಂದೆಡೆ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವನಿಗೆ ದೂರದಮಾತೇ ಸರಿ! ತಮ್ಮ ಅಂತಃಸತ್ತ್ವದ ಮೇಲೆವಿಶ್ವಾಸವಿರುವವರು ಇತರರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಪತ್ರಕ್ಕಾಗಿ(certificate) ಕಾಯಬೇಕಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಅವರು ಕೀರ್ತಿಯ ಹಿಂದೆ ಬೀಳುವುದಿಲ್ಲ. ಎಷ್ಟೋ ಜನ ಮಹಾನ್ ಸಾಧಕರು ಎಲೆಮರೆಯ ಕಾಯಿಯಂತೆ ಜೀವನ ಮಾಡಿದ್ದಿದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ  ಆಧ್ಯಾತ್ಮಸಾಧಕರನೇಕರು  ಹೀಗೆಜೀವನವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಅದ್ಭುತವಾದ ಕಾವ್ಯರಚನೆ ಮಾಡಿದ ಎಷ್ಟೋ ಮಹಾಕವಿಗಳು ತಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ಏನನ್ನೂ ಹೇಳಿಕೊಂಡೇ ಇಲ್ಲ. ಈಗಲೂ ಅಂತಹವರ ವಂಶ, ದೇಶ, ಕಾಲ-ಇತ್ಯಾದಿಗಳಬಗ್ಗೆ ನಿಖರವಾದ ಮಾಹಿತಿಯೇ ಇಲ್ಲ. ಒಳ್ಳೆಯ ವಿಷಯ ಜನಗಳಿಗೆ ತಲುಪಿದರೆ ಸಾಕು ಎಂಬುದಷ್ಟೇ ಅವರ ಉದಾತ್ತವಾದ ಆಶಯವಾಗಿದ್ದಿತು. 

ಮಾನ್ಯ ಡಿ.ವಿ.ಜಿ ಯವರು ತಮ್ಮ“ವನಸುಮದೊಳೆನ್ನ ಜೀವನವುವಿಕಸಿಸುವಂತೆ……”ಎಂಬ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ - ಕಾಡುಹೂವು ಎಲ್ಲೋ ಮರೆಯಾಗಿ ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೆತಾನು ಸುಗಂಧವನ್ನು ಸೂಸುತ್ತಾ ಇದ್ದುಬಿಡುವಂತೆ ನಮ್ಮ ಮನಃಸ್ಥಿತಿಯೂ ಇರಲಿ ಎಂಬುದನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಹೃದ್ಯವಾಗಿಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಧರ್ಮಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದಾಗಲೂ ಕೀರ್ತಿಯು ನಮ್ಮನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಬಹುದು. ಕೀರ್ತಿಯು ಬೇಡವೆಂಬುದಕ್ಕಾಗಿ ಧರ್ಮಕಾರ್ಯವನ್ನೂ ಮಾಡಬಾರದು- ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುವುದಿಲ್ಲವಷ್ಟೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇಹಿರಿಯರು “ಯಶೋವಂತನಾಗು” ಎಂದು ಹರಸುವ ಹಿಂಬದಿಯ ಆಶಯ- ಒಳ್ಳೆಯ ಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ಒಬ್ಬ ಹೊಂದುತ್ತಾನೆಂದರೆ ಆತ ಒಳ್ಳೆಯ ಕೆಲಸವನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಎಂದೇ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಒಳ್ಳೆಯ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುವವನಾಗು ಎಂದೇ ಅರ್ಥ. ವಿಷ್ಣುಸಹಸ್ರನಾಮವು ಭಗವಂತನನ್ನು “ಸತ್ಕೀರ್ತಿಃ” ಎಂದೇ ಕೊಂಡಾಡುತ್ತದೆ.  

ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಒಳ್ಳೆಯ ಕೆಲಸಮಾಡುವ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ “ಈ ಕೆಲಸವು ಭಗವತ್ಪ್ರೀತಿಗಾಗಲಿ” ಎಂದು ಸಂಕಲ್ಪಮಾಡುವ ರೂಢಿಯಿದೆ. ನಮ್ಮ ಕೆಲಸ ಮನುಷ್ಯರನ್ನು  ಮೆಚ್ಚಿಸುವುದಕ್ಕಲ್ಲ; ದೇವರಪ್ರೀತಿಗಾಗಿ ಎಂಬುದು ನಮ್ಮ ಪರಂಪರೆ. ನಮ್ಮ ಕೀರ್ತಿಗಾಗಿ ಹಂಬಲಿಸದೆ, ನಮ್ಮತನವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು, ಭಗವಂತನ ಕೆಲಸವನ್ನು ನಾವು ಮಾಡುವಂತಾಗಬೇಕು.

ಆನುಷಂಗಿಕವಾಗಿ ಕೀರ್ತಿ ಬಂದರೆ ಬರಲಿ.ಅದನ್ನೂ ಭಗವಂತನಿಗೊಪ್ಪಿಸಿ ಹಗುರವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡೋಣ. ನಿಸ್ವಾರ್ಥವಾಗಿ ಜೀವನನಡೆಸಿದ ಋಷಿಮುನಿಗಳ ಸಂತತಿಯವರೆಂಬ ಕೀರ್ತಿಗೆ ನಾವು ಭಾಜನರಾಗೋಣ.

ಸೂಚನೆ: ಈ ಲೇಖನದ ಆಯ್ದ ಭಾಗಗಳು ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಬೋಧಿ ವೃಕ್ಷ ಅಂಕಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ. 

ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸವೋ? ವಿದ್ಯಾಭಾಸವೋ? (Vidhya bhysova ? Vidhya bhasavo)

ಲೇಖಕರು: ನರಸಿಂಹ ಭಟ್ಟ

ಇಂದೇನು, ಹಿಂದೂ ಸಹ ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಇನ್ನಿಲ್ಲದ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯವಿತ್ತು.  ಹಿಂದೆ ಯಾವ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಈ ಗೌರವಾದರಗಳನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದೆವೋ ಅದೇ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಇಂದೂ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದೇವೆ ಎಂಬುದು ಭಾರತಕ್ಕಿರುವ ವಿಶ್ವಮಟ್ಟದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ತೋರಿಸುವುದು. ಇದನ್ನು ಉಳಿಸಿ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡು ಬಂದ ನಮ್ಮೆಲ್ಲ ಪೂರ್ವಸೂರಿಗಳಿಗೆ ನತಮಸ್ತಕರಾಗಬೇಕು.  ಆದರೆ ವಿಷಯ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆಯೇ? ಉಳಿಸಿದ್ದೇವೆಯೇ?  ಇಂದು ನಾವು ಮಾಡುವವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸವು ವಿದ್ಯಾಭಾಸವಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದರೆ ಆಭಾಸವಾಗಲಾರದು.

ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಿಷ್ಟೇ- ಜೀವನ ಎಂದರೇನು? ಜೀವನದ ಗುರಿಯೇನು? ಎಂಬುದನ್ನು ಮಹರ್ಷಿಗಳು ಮನಗಂಡರು. ಆ ದೃಷ್ಟಿ ಮರೆಯಾಗಿರುವುದೇ ಈ ಅಭಾಸಕ್ಕೆಲ್ಲ ಕಾರಣ.
 ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಒಂದಾನೊಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನ ಭಾಗವೇ ಆಗಿದ್ದೆವು. ಅವನ ಸಂಕಲ್ಪದಂತೆ ಜೀವಭಾವ ತಾಳಿ ಅಲ್ಲಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟು ಪ್ರಕೃತಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಇಳಿದೆವು. ಅಂದಿನಿಂದ ನಮ್ಮ ಜೀವನಯಾತ್ರೆಯು ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಅದು ಮುಂದುವರೆದು ಮತ್ತೆ ಆ ಯಾತ್ರೆಯು ಅಲ್ಲೇ ಪರ್ಯವಸಾನವಾಗಬೇಕು. ಇದನ್ನೇ ಜೀವನ ಎಂದರು. ಜೀವನದ ಗುರಿಯೂ ಅದೇ- ಎಲ್ಲಿಂದ ಜೀವನ ಆರಂಭವಾಯಿತೋ ಅಲ್ಲಿಗೇ ತಲುಪುವುದು. ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕೃತಿಯ ರಮಣೀಯತೆಯನ್ನು ಸವಿಯುತ್ತಾ ಇಲ್ಲೇ ಇರದೆ ಮೂಲಕ್ಕೆ ಸಾಗಬೇಕು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ನಮಗೆ ಬೇಕು . ನಮ್ಮ ಮೂಲಕ್ಕೆ ಸಾಗುವಂತಿದ್ದರೆ ಅದು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ. ಅದಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ವಿದ್ಯಾಭಾಸ. ಈ ನೇರದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಜ್ಞಾನಾರ್ಜನೆಯು ಸಾಗುತ್ತಿದೆಯೇ?

ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿನ ಜೀವನವಿಧಾನ ಹೇಗಿತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಕಾಳಿದಾಸ ರಘುವಂಶದ ಮಹಾರಾಜರನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವಾಗ ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ-“ ಶೈಶವೇ ಅಭ್ಯಸ್ತವಿದ್ಯಾನಾಂ ಯೌವನೇ ವಿಷಯೈಷಿಣಾಂ | ವಾರ್ಧಕೇ ಮುನಿವೃತ್ತೀನಾಂ ಯೋಗೇನ ಅಂತೇ ತನುತ್ಯಜಾಮ್ ||” –ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿ, ಅದರ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಸುಖಭೋಗವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿ, ಮುಪ್ಪಿನಲ್ಲಿ ಜೀವನದ ತೃಪ್ತಭಾವದಿಂದ ಮೌನವಾಗಿ,ಯೋಗಸಮಾಧಿಯಿಂದ ತಮ್ಮ ದೇಹತ್ಯಾಗವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಒಂದು ಜನ್ಮದ ಜೀವಿತಾವಧಿಯಲ್ಲೇ ಜೀವನದ ಹಲವು ಮಜಲುಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿ ಪರಮಲಕ್ಷ್ಯವನ್ನೂ ಹೊಂದುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದೇ ಜೀವನ. ಇದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ. ಆದರೆ ಇಂದು ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಗಳಿಸಬೇಕಾದ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಗಳಿಸದೇ, ವಿದ್ಯೆಯ ಬಲವಿಲ್ಲದ್ದರಿಂದ ಧನಾರ್ಜನೆಯನ್ನೂ ಸರಿಯಾಗಿಮಾಡದೇ , ಯಾವುದೇ ಐಹಿಕ ವಿಷಯಲಾಲಸೆಯನ್ನು ಪೂರೈಸದೇ, ಮೂರನೇ ಅವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ತಪಸ್ಸನ್ನೂ ಮಾಡದಿದ್ದರೆ, ನಾಲ್ಕನೇ ಅವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಇನ್ನೇನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯ!! ಜೀವನದ ಯಾವುದೇ ಅವಸ್ಥೆಯಲ್ಲೂ ಸುಖವನ್ನು ಅನುಭವಿಸದೇ ಕೊನೆಗೆ ದುಃಖದಿಂದ ಉಸಿರನ್ನು ಬಿಡುವ ಸಂದರ್ಭ ಇಂದು ನಮ್ಮ ಪಾಲಿನದ್ದಾಗಿದೆ.

ಇಂದು ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಶಿಕ್ಷಣವು ಒಂದು ವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ವೃತ್ತಿಯು ಕೇವಲ ಧನಸಂಪಾದನೆಯ ಸಾಧನವಾಗಿದೆ.  ಪ್ರಸ್ತುತಕಾಲದಲ್ಲಿಪೂರ್ಣಜೀವನದ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಅಷ್ಟಾಗಿ ಬೆಂಬಲವಾಗಲೀ, ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವಾಗಲಿ ಸಿಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಪ್ರಾಚೀನ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಯಾವೆಲ್ಲ ಮೌಲ್ಯಗಳು ಪಾಠ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಹಾಸುಹೊಕ್ಕಾಗಿ ಇತ್ತೋ ಅದನ್ನು ಇಂದು ಪಠ್ಯೇತರ ಶಿಕ್ಷಣವಾಗಿ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಬೋಧಿಸುವ ಕಾರ್ಯ ವಿರಳವಾಗಿ ಕಾಣುವಂತಾಗಿರುವುದು ವಿಪರ್ಯಾಸವೇ ಸರಿ.

'ಜ್ಞಾನ' ವೆಂಬುದು ಪುಸ್ತಕದ ರಟನವಲ್ಲ. ಜ್ಞಾನದ ಸ್ವರೂಪವೇ ಬೇರೆ. ಪುಸ್ತಕದ ವರ್ಣಮಾಲೆಯನ್ನು ರಟನಮಾಡುವುದೇ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸವಾಗಿದ್ದರೆ ಎಲ್ಲರೂ ಜ್ಞಾನಿಗಳಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಇಂದು ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ವಿಶೇಷ ಶ್ರಮ ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ, ಋಷಿಗಳ ಮಟ್ಟಕ್ಕೇರಿ ವಿದ್ಯಾಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡಾಗ ಇದು ನೆಮ್ಮದಿಯ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ  ವಿದ್ಯೆಯಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಅರಿವಾಗುತ್ತದೆ. ‘ವಿದ್ ಜ್ಞಾನೇ, ಯಾ ಪ್ರಾಪಣೇ’ ಯಾವುದು ಜ್ಞಾನರೂಪೀ ಭಗವಂತನಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಸಾಧನವಾಗುವುದೋ ಅದೇ ವಿದ್ಯೆ.ಅದರ ಅಧ್ಯಯನವೇ ನಿಜವಾದ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ, ಉಳಿದದ್ದು ವಿದ್ಯಾಭಾಸವೇ ಸರಿ.


ಸೂಚನೆ: ಈ ಲೇಖನದ ಆಯ್ದ ಭಾಗಗಳು ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಬೋಧಿ ವೃಕ್ಷ ಅಂಕಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.

Temple and the human body

Original Kannada article: Vidwan Gajanana Bhatta

English translation: Smt Padmini Shrinivasan

The almighty’s mammoth creation is known as Brahmaanda, while a human body being its miniature model, is called Pindaanda. Just as the entire plan for the expansion of a tree is condensed in a seed, all the tattvas in the Brahmaanda are embedded in the Pindaanda too. Maharshis who experienced the divine power within their gross body, realised that the human body is a divine gadget capable of comprehending the absolute truth in terms of the gross, the subtle and the extremely subtle aspects of creation. This human body is an instrument meant to understand God’s creation and experience the divine light which exists at the root of all this creation. Just as we use a telescope to view distant objects and  microscopes to view tiny objects, to understand the manifest and un-manifest forms of the Brahman in this world, our body serves as a telescope, microscope as well as a vitreous medium to realise the ultimate within. To convey this profound truth to even the ordinary mortal, temples were constructed as a replica of the human body. Thus grew the Temple culture. Thence the saying in Sanskrit  “Deho Devaalayaha Prokto Jeevohamsaha Sanaatanaha” means - “The body is a temple and Jiva (the Self) is the eternal Hamsa (The Swan)”.  The body was seen as a seat of the experience of the divine effulgent light within.

Dashadvaarapuram deham dashanaadeemahapatham

Dashabhirvayubhirvyaaptham dashendriyaparicchadam

Deham vihnvaalayam proktam siddhidam sarva dehinaam

Deham shivaalayam proktam siddhidam sarva dehinaam

Seeing within us 

 

We look at our face in a mirror and feel elated. In a like manner looking at ourselves doesn’t just mean looking at our outer body, it involves a deeper vision extending beyond the outer frame, constituted by the subtle and the extremely subtle aspects of human creation. This process is called avalokana - ‘seeing within ourselves’. Though possible not everyone is endowed with the required ability to do this. It becomes possible by certain processes of refinement called samskaaras. The institution of temple is one such instrument for bestowing samskaaras. In fact, these methods have been the driving principle behind the agama shastras themselves. In the temples, that are a representation of the body, the atman is the deity and the trigunas- Sattva, Rajas and Tamas are the curtain composed of the three colours white, red and black. In order to set aside the curtain and bring on the joy of the experience of the deity requires an archaka. The even a stone becomes verily the Lord Shankara. The temple is thus a bridge that elevates us from the gross earthly existence to the divine firmament. Shakuntala’s lost ring resulted in Dushyanta’s intimate relationship with Shakuntala turning sour; The same ring served as an impetus for Dushyanta to recall the past nectarine moments with Shakuntala. The temple is akin to that ring, reminding people on earth of their real abodes Vaikuntha and Kailasa. These words of the great Yogi Sriranga Mahaguru must for ever be ruminated upon.


What is within the body instrument?

The yogis’ who peered deep into this human instrument, beheld seven important centres known as Moolaadhaara, Swaadhishthaana, Manipura, Anaahata, Vishuddhi, Aajnya, and Sahasraara. These centres are like seven gateways to experience the divine power within us. Out of these seven, three are very important. Out of these three one is predominant. This structure of our inner self is portrayed in a temple with seven doors or three doors or at times one main door into the sanctum.

The flag pole (dwaja sthambha) in front of every temple represents our spine. The spiritual up lifting of the soul happening in the sanctum sanctorium is represented by one, three, five and seven Kalashas on top of the shikhara directly above the sanctum sanctorium. Carvings all around, on the walls of the temple depict in succession, the mundane, divine and spiritual truths of our life.  Carvings/sculptures of stories narrating the conflicts arising within us due to baser instincts and the ultimate victory of good are depicted. Depiction of how the 64 kalas and vidyas manifest in the realized may be seen. Temples are endowed with twenty four, thirty six, sixty four, ninety six, hundred and eight, or one thousand eight pillars representing the tattvas of the Lord’s creation.


Comparing the plan of the temple with the human body, the feet stand for the main entrance. The Dwaja sthambha (flag pole at the entrance) represents the Svaadhishthana chakra; the Balipeeta stomach / Manipura chakra; the Navaranga or Nrityamantapa  – heart or Anaahata;  the  Sukanaasi – neck;  the Garbha griha (sanctum sanctorium) – head; the seat of the deity is the middle of the eyebrows (i.e. the place of Aajnya chakra).

Similarly comparing the elevation of the temple with the human body, the feet represent – Nidhi kumbha – part of ritual pot over which the temple is constructed; knee – the Naala (channels); thigh –foundation; waist and the stomach are the walls;  shoulder – Valabhi;  hands - Praakaara (open space round the temple meant for circumambulation);  tongue – the Temple bell; heart- the Devamoorti; neck - Vimana ; head – Shikhara; Brahma randhra (or sahasraara) - the Kalashas.


Extending the vedantic philosophy of pancha kosha or five sheaths surrounding the self or Atman, the outermost is Annamaya i.e. sheath of physical self; the place of circumambulation is Praanamaya – embodied by the Prana shakti; Navaranga paridhi is Manomaya; inner circumambulation path is vijnaanamaya; Garbhagruha (sanctum) is the ultimate innermost Aanandamaya.


A fruit of penance 


Thus a temple is a fruit of the penance of Bharata Maharshis. It is at once a model of the four-fold path of Purushaarthas’,  Yagnya-Daana-Tapas; Rita -Satya-Dharma. It achieves worldly and spiritual well-being by means of worshipping the deity – the vibhuti of the parabrahman. Built upon the triad of Dharma-Brahma-Rasa, the temple enables the elevating journey of pilgrimage to a sacred kshetra, a teertha. It has as its purpose the delivering of a jeeva unto Deva. It is a heroic effort to see within this pindaanda that is bound by space and time, the boundless Brahmanda and the Parabrahman.

Note: The Kannada version of this article can be viewed at AYVM blogs

ಭಕ್ತಿ: ಬಲವೋ ದೌರ್ಬಲ್ಯವೊ ? (Bhakti: Balavo daurbalyavo?)

ಲೇಖಕರು: ಡಾl ಮೋಹನ್ 

ಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಭಕ್ತರ ಕಥೆಗಳು ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಚಿರಪರಿಚಿತ. ಕಬೀರ್, ಸೂರ್ದಾಸ್,ಮೀರಾ, ನಾಯನ್ಮಾರರು , ಆಳ್ವಾರರು, ಶಿವಶರಣರು, ಕನಕದಾಸರು, ಪುರಂದರದಾಸರೇ ಮೊದಲಾದ ಭಕ್ತ-ಭಕ್ತಿಸಾಹಿತ್ಯದ ಗುನುಗು ಮನೆಮನೆಯಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಕೇಳಿಸುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ವಿಚಾರಪರತೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಭಕ್ತಿ-ಭಾವದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಏಳುವುದೂ ಉಂಟು.  ಭಾವುಕರಾಗಿ ಸುಮ್ಮನೆ ಅತ್ತು ಕರೆದು ‘ಬಾಗಿಲನು ತೆರೆದು ಸೇವೆಯನು ಕೊಡೊ ಹರಿಯೇ’ ಎಂದರೆ ಅವನು ಬರುವನೇ? ಸುಮ್ಮನೆ ಗೋಳಾಡುವುದರ ಬದಲಾಗಿ ಕಾಯಕವೇ ಕೈಲಾಸವೆಂದು ಕಾರ್ಯೋನ್ಮುಖರಾಗಬರದೇ? ಯೋಗ-ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ-ಧ್ಯಾನಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಘನತೆ ಇಲ್ಲಿಲ್ಲ. ಭಾವುಕತೆ ದೌರ್ಬಲ್ಯದ ಸಂಕೇತ ಎಂಬುದು ಒಟ್ಟಾಭಿಪ್ರಾಯ.

ಭಕ್ತಿ ಎಂದರೇನು ?
  
ವಿಭಕ್ತಿ ಎಂದರೆ ಬೇರ್ಪಡಿಸುವುದು, ಬಿಡಿಸುವುದು.  ತದ್ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಭಕ್ತಿ ಎಂದರೆ ಸೇರಿಸುವದು, ಒಂದುಗೂಡಿಸುವುದು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಜೀವ ಮತ್ತು ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಒಂದುಗೂಡಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಮೂಲತಃ ಭಕ್ತಿ ಎಂಬುದೂ ಯೋಗಕ್ಕೆ ಪರ್ಯಾಯವಷ್ಟೇ. ಪಾರಿಭಾಷಿಕವಾಗಿ ಅದು ಯೋಗದ ಅನೇಕ ಮಾರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು.

ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣ ಜಂಟಿ ವಾಹನಗಳಂತೆ. ಒಂದನ್ನೆಳೆದರೆ  ಮತ್ತೊಂದೂ ಬರುವುದು. ಪ್ರಾಣಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿ ತನ್ಮೂಲಕ ಯೋಗವನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಕ್ರಮ ಒಂದು. ಮನಸ್ಸನ್ನು ಸೆಳೆದು ಯೋಗವನ್ನು ಸಾಧಿಸುವುದು ಮತ್ತೊಂದು. ಈ ಎರಡನೆಯದೇ ಭಕ್ತಿ.

ಮನಸ್ಸಿನ ಸಹಜ ಸ್ವಭಾವವೇ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವುದು

ನನ್ನ ಸ್ವತ್ತು. ನನ್ನ ಮನೆ. ನನ್ನ ತಾಯಿ. ಹೆಂಡತಿ, ಮಕ್ಕಳು, ಸ್ನೇಹಿತರು ಎಂಬ ನಾನಾ ಅಂಟುಗಳು. ಇದು ಮುಗಿಯದ ಪಟ್ಟಿ.ಈ ಅಂಟು ಚಟವಾಗಿಯೂ ಪರಿವರ್ತಿಸುವುದುಂಟು. ಇಷ್ಟರ ಗುಣ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಸಂಕ್ರಮಿಸುತ್ತದೆ. ಕೋಪಿಷ್ಠರು, ನೀಚರ ಸಂಗದಿಂದ  ಕೋಪವು ಪೌರುಷವೆಂದು ತೋರುವುದು, ಸಡಿಲವಾದ ಮಾತು ಹಾಸ್ಯದ ಮುಖವಾಡ ಧರಿಸುವುದು. ಎಲೆ ಮನವೇ, ಈ ಅಂಟುಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬಿಡು, ಎಂದರೆ ಬಿಡದು. ಧ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗು ಎಂದರೆ ಅಸಾಧ್ಯ. ಎಷ್ಟು ಸಲ ಬಲಾತ್ ಬಿಡಿಸಿದರೂ ಮತ್ತಿನ್ನಾವುದಕ್ಕೋ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಸ್ಥಿತಿ.

ಮದಿಸಿದ ಆನೆಗೆ ಪಳಗಿದ ಆನೆಯೇ ಉತ್ತರ  
 
ಚಪಲತೆಯ ಮೂರ್ತಿಯಾಗಿರುವ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಚಾಪಲ್ಯವೇ ಸರಿಯೆಂದರು  ಋಷಿಗಳು. ಅಂಟನ್ನು ಬಿಡು ಎನ್ನುವಬದಲಾಗಿ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಪಳಗಿದ ಆನೆಯಂತಿರುವ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ  ವ್ಯಕ್ತಿ/ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟರು. ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಅಂಟಿದ್ದವರಿಗೆ ಬಾಲಕೃಷ್ಣನ ಕಥಾಮೃತವನ್ನು ಉಣಿಸಿದರು. ತರುಣಿಯರಿಗೆ ಗೋಪೀಲೋಲಕೃಷ್ಣನ ರಾಸಲೀಲೆಗಳು. ಹೀಗೆ ಮನಸ್ಸಿನ ಅಪೇಕ್ಷಿತಭಾವಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಒಂದು ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಸಖನಾಗಿ, ಸ್ವಾಮಿಯಾಗಿ, ಪ್ರಿಯೆಯತಮನಾಗಿ, ಪತಿಯಾಗಿ  ಕೃಷ್ಣನನ್ನೂ, ರಾಮನನ್ನೂ ಶಿವನನ್ನೂ ಪ್ರೀತಿಸುವ ದಾರಿಯನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿದರು. ಮಾತಿನ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಿದ್ದರೆ ಸ್ತೋತ್ರ, ಕಥೆಕೇಳುವ ಹಂಬಲವಿದ್ದಲ್ಲಿ ಕಥಾಶ್ರವಣ. ಹೀಗೆ ನವವಿಧ ಭಕ್ತಿಭಾವಗಳು. ಲೌಕಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳಂತೆ ಇಲ್ಲೂ ಮಾತನಾಡುವುದು, ಕೋಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು, ಅಳುವುದುಂಟು. ಮನುಷ್ಯಸಹಜವಾದ ಎಲ್ಲಾ ಭಾವಗಳೂ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುವುದುಂಟು. ಮತ್ತಿಲ್ಲೇನು ಸಾಧಿಸಿದಂತಾಯಿತು ?            

ಭಕ್ತಿ ರಹಸ್ಯ

ಶ್ರೀರಂಗ ಮಹಾಗುರುಗಳು ವಿವರಿಸುವಂತೆ ಭಕ್ತಿಯೋಗದಲ್ಲಿ ಋಷಿಗಳು ಅಂಟಿಗಾಗಿ ಕೊಡುವ ವಸ್ತುಗಳು ಶುಧ್ಧ ಸತ್ತ್ವ ಮೂರ್ತಿಗಳು. ರಾಗವನ್ನು ತೊರೆದ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ತ್ವಗಳನ್ನು ಅನುರಾಗಕ್ಕೆ ವಿಷಯವಾಗಿ ನೀಡಿದರು. ವೀತರಾಗರ ಸಂಗದಿಂದ ನಮ್ಮಲ್ಲೂ ವೈರಾಗ್ಯ ಸಂಕ್ರಮಿಸುತ್ತದೆ. ಸಾತ್ವಿಕರನ್ನು ಯಾವುದಾದರೊಂದು  ಭಾವದಿಂದ ಅನವರತ ಭಾವಿಸಿದರೆ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಲ್ಲೂ ಸತ್ತ್ವಗುಣದ ವೃದ್ಧಿಯಾಗುವುದು. ಮನಸ್ಸಿನ ಜೊತೆ ಪ್ರಾಣವೂ ತಿಳಿಯದೇನೆಯೇ ಯೋಗ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದು. ಭಕ್ತಿಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತಾ ಧ್ಯಾನವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ-ಪ್ರತ್ಯಾಹಾರ-ಧ್ಯಾನ ಮುಂತಾದ ಅಷ್ಟಾಂಗ ಯೋಗದಿಂದ ಸಿಗುವ ಸಮಾಧಿಫಲವೇ ಭಕ್ತಿಯ ಫಲವೂ ಹೌದು. ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತದಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಿರುವ ಗೋಪಿಕೆಗಳ ವೃತ್ತಾಂತ ಭಕ್ತಿಮಾರ್ಗಕ್ಕೆ ಉತ್ತಮವಾದ ಕೈಪಿಡಿ. ಅವರ ಅನುಭವ-ದರ್ಶನಗಳು ಯೋಗಿಗಳಿಗೂ ದುರ್ಲಭವಾದ ಸಮಾಧಿಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಫಲವಾಗಿದೆ. ದೌರ್ಬಲ್ಯವನ್ನೇ  ಬಲವಾಗಿಸಿಕೊಂಡು ಯೋಗಮಾರ್ಗದ ಬಾಗಿಲನು ತೆರೆದು, ಮಾಯೆಯ ತೆರೆಯನು ತೊರೆದು ಒಳಗೊಳಗೇ ಹರಿ-ಹರನ ದರ್ಶನ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಖಂಡಿತವೂ ಸಾಧ್ಯ ಎಂಬುದು
 
ಸೂಚನೆ: ಈ ಲೇಖನದ ಆಯ್ದ ಭಾಗಗಳು ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಬೋಧಿ ವೃಕ್ಷ ಅಂಕಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದ.

Svadesho Bhuvanathrayam

Original Kannada article – Subrahmanya Somayaji

English Translation – Dr. Shrinivasan

Which is your country? For Indians it is Bharatha - India, for the British – England, for Americans – USA, Japanese – Japan. So, what is so special? It is common to ascribe the place of birth and growth as ones motherland. The place where we would have nestled is also termed as motherland. Patriotism, love and affinity to the country of origin is not uncommon.

The caption mentions, that the three worlds are my homeland (swadesho bhuvanatrayam). This statement is made by our great sages meaning ‘Motherland is beyond the geographical boundaries and encompasses all the three worlds’. How is it right? Is it just to signal broad-mindedness? Or is it exaggerated ? Contemplation is required to verify if this statement is based on substance.    

Here swa is the Jeeva-soul that rules our existence. We owe our existence - living, talking, breathing to the power of the Jeeva. The soul is fundamental to everything. According to the Great Sages’ internal experience, the extent of operation of the Jeeva of the individuals have spread over the three worlds. What are these three worlds? – what we see is Bhuhu - earth (physically world); that which supports it is Bhuvaha – the "subtle", this is the abode of Divine incumbents. The core anchor of all, is the subtlest suvaha the world of the  parabrahma - the Ultimate. The Jeeva is capable of traversing through the three worlds by tapasya (spiritual discipline that involves deep meditation, austerity/moderation and self-discipline).

Thus the sages who had realized and experienced the supreme joy of all the three worlds within themselves during tapsya, did not just consider themselves as inhabitants of a specific geography in this physical world. For them svadesha- their motherland consisted of all the spheres that were permeated by the parabrahma – the source and substratum of all. That experience was the source of their statement ‘swadesho bhuvanatrayam’.

We mortals who are driven by sensory impulses are not able to perceive extra sensory regions such as suksma –para (dormant and paramount) which sustain us unseen. Thus we identify the limited region as motherland. It is no surprise that the sages, who could enjoy the association of omnipresent paramatma could declare unbounded regions also, as their motherland. Thus, the declaration swadesho bhuvanatrayam is borne of their internal experience and enchantment. It is not an emotional statement. It is a solemn declaration of those who have experienced it directly.

This thought is further substantiated by the oft-quoted subhashita , ­‘Ayam nijaha parovethi ganana laghu chetasaa, udara charitanaam tu vasudhaiva kutumbakam’ meaning- the myopic who can see no more than the physical world thinks, this is mine and that belongs to someone else. However, it is common for the broad minded and realized one, to see the Divine, the Originator, in everything, hence, the universe is his family.

In order to get that broad minded outlook, one must realize Satya-Absolute reality that exists within every one of us. Our motherland Bharatha was one that cultivated hearts and homes, cities and states, nay the nation itself with the prime goal of realizing that Divinity within oneself, so that our lives may be that nest of bliss. The vision- that the three worlds are my homeland (swadesho bhuvanatrayam) is the outcome of such an exalted internal experience.

Note: The Kannada version of this article can be viewed at AYVM blogs

ದೈವೀ ವೀಣೆಯ ಅನುಕೃತಿ-ಮಾನುಷೀ ವೀಣೆ (Daivee veeneya anukrti-manushi veene)

ಲೇಖಕರು: ತಾರೋಡಿ ಸುರೇಶ 

ವೀಣೆಯ ಪ್ರಸ್ತಾಪವು ವೇದಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ದಕ್ಷಿಣಾಮೂರ್ತಿ(ಶಿವ), ಶಾರದೆ, ನಾರದರು, ತುಂಬುರರು ಇತ್ಯಾದಿ ಅನೇಕ ದೇವತೆಗಳೂ, ಋಷಿಗಳೂ ವೀಣಾಪಾಣಿಗಳಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಕ್ರಮವಾಗಿ ಅವರ ವೀಣೆಗಳನ್ನು ರುದ್ರವೀಣೆ, ಕಚ್ಛಪೀ, ಮಹತೀ, ಮತ್ತು ಕಲಾವತೀ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ.

ಭಾರತೀಯರು ತಾವು ಬಳಸುತ್ತಿರುವ  ವೀಣೆ ಮುಂತಾದ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನೇ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟುಬಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಕೆಲವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಿದೆ. ಆದರೆ ಇದು ಸರಿಯಲ್ಲ. ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ದೇವತೆಗಳ ಹಸ್ತಗಳಲ್ಲಿ ಈ ವೀಣೆಗಳು ಶೋಭಿಸುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಮಹರ್ಷಿಗಳು ತಮ್ಮ ಅಂತರ್ದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕಂಡರು. ಇಂತಹ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಅವರು ಪ್ರಸಾದರೂಪದಲ್ಲಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಅನುರೂಪವಾಗಿ ಈ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನುದೈವೀತತ್ವಕ್ಕನುಗುಣವಾಗಿಯೂ, ಭೌತಿಕವಾಗಿಯೂ ತಕ್ಕ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಆರ್ಷಸಾಹಿತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ “ಯಾ ದೈವೀವೀಣಾ ತದನುಕೃತಿರಸೌ ಮಾನುಷೀ ವೀಣಾ” ಎಂಬ ಮಾತನ್ನು ನೋಡುತ್ತೇವೆ.

ವೀಣೆಯನ್ನು ಕೇವಲ ಒಂದು ವಾದ್ಯವನ್ನಾಗಿ ಮಾತ್ರ ನೋಡದೆ ಅದನ್ನೇ ಪರಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪ ಎಂಬುದಾಗಿ ಜ್ಞಾನಿಗಳು ಸ್ತುತಿಸಿರುವುದುಂಟು. ಕಾರಣ ಅವು ಪರಬ್ರಹ್ಮನವರೆಗೂ ಯೋಗ್ಯ ಶ್ರಾವಕರನ್ನುಕರೆದೊಯ್ಯಬಲ್ಲುದು. ದೇವತೆಗಳ ಹಸ್ತಕಮಲಗಳಲ್ಲಿ ವಿರಾಜಮಾನವಾಗಿರುವ ವಾದ್ಯಗಳಿಗೆ ಕಾಲವನ್ನು ಹೇಳುವುದು ಸಮಂಜಸವಲ್ಲ. ಅದು ಸೂರ್ಯನ ಪ್ರಕಾಶಕ್ಕೆ ಕಾಲವನ್ನು ಹೇಳಿದಂತೆ ಹಾಸ್ಯಾಸ್ಪದ. ಅವುಗಳು ಚಿರಪುರಾತನವೂ, ನಿತ್ಯನೂತನವೂ ಆಗಿವೆ.

ವೀಣೆಗಳಿಗೆ ಬೇರೆಬೇರೆ ಹೆಸರುಗಳು ಏಕೆ? ಅವುಗಳು ಆಕಾರ, ವ್ಯಾಪ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿದ್ದು, ನಮ್ಮ ದೇಹದ ವಿಭಿನ್ನ ದೈವೀಕೇಂದ್ರಗಳ ಮೇಲೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ರೀತಿಯ ಪ್ರಭಾವಗಳನ್ನು ಬೀರುತ್ತವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ತಾಯಿಯಾದ ಸರಸ್ವತಿಯು ಪ್ರಕೃತಿಮಾತೆ. ಅವಳು ಪರಾಪ್ರಕೃತಿ. ಆಕೆಯದೇ ಇನ್ನೊಂದು ರೂಪವಾಗಿ ಅವಳ ಕರಕಮಲದಲ್ಲಿರುವ ವೀಣೆಯಿದೆ. ಸಾಂಖ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಕೃತಿಮಾತೆಯು 24 ತತ್ವಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದಾಳೆ. ಅದರ ಅನುಕೃತಿಯಾಗಿರುವ ವೀಣೆಯಲ್ಲೂ 24 ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳಿವೆ. ಆಕೆಯ ವೀಣಾವಾದನವನ್ನು ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿ ಆಸ್ವಾದಿಸಿದ ಶ್ರಾವಕನ ಇಂದ್ರಿಯ ಮನೋಬುದ್ಧಿಗಳು ಆಮೆಯಂತೆ(ಕಚ್ಚಪ) ಒಳಮುಖವಾಗಿ ಉಪಸಂಹರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಹೊರವೀಣೆಯಿಂದಲೂ ಒಳನಾದದ ಧರ್ಮವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವೀಣಾನಾದವನ್ನು ಕೇಳಿ ಇಂದ್ರಿಯಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿಯೂ ಆಸ್ವಾದಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೂ ಹಾರುತ್ತಾನೆ. ಇಲ್ಲಿ ಫಲವು ಯೋಗಭೋಗಗಳೆರಡೂ ಆಗಿದೆ.

 ಅದೇ ರುದ್ರವೀಣೆಯ ನಾದವು ಕೇವಲ ಒಳಮುಖವಾಗಿ ಕರೆದೊಯ್ದು ಯೋಗಸಮಾಧಿಯಲ್ಲಿ ಲೀನಗೊಳಿಸಿ ಮತ್ತೆ ಕೆಳಗೆ ಇಳಿಯದಂತೆ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಫಲವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮೂಲವನ್ನು ಸೇರುವಯೋಗರೂಪವಾದದ್ದು.

ನಮ್ಮ ಬೆನ್ನುಮೂಳೆಯ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಸುಷುಮ್ನೆಯು ಎಲ್ಲ ಯೋಗರಹಸ್ಯಗಳ ಮೂಲ ನೆಲೆ. ಆ ಸುಷುಮ್ನೆಯನ್ನೇ ಬ್ರಹ್ಮನಾಡಿ, ಜ್ಞಾನನಾಡಿ, ಪೃಷ್ಠವಂಶ ಎಂದೆಲ್ಲ ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ‘ವೀಣಾದಂಡ’ವೆಂಬ ಹೆಸರೂ ಉಂಟು. ಈ ವೀಣಾದಂಡದ ಒಳಕ್ರಿಯೆಗಳು ಮತ್ತು ಹೊರರಚನೆಗಳನ್ನು ವೀಣೆಯೆಂಬ ವಾದ್ಯದಲ್ಲಿಯೂ ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಶಿರಸ್ಸಿನಿಂದ ಕಟಿಯವರೆಗೂ ನಮ್ಮ ದೇಹದ - ವೀಣಾದಂಡದ ರಚನೆಯನ್ನೇ ಹೊರವೀಣೆಯು ಹೋಲುತ್ತದೆ. ಒಳಗಿನ ಏಳು ಯೌಗಿಕ ಚಕ್ರಗಳನ್ನು ವೀಣೆಯಲ್ಲಿನ ಏಳು ತಂತಿಗಳು ಪ್ರತಿನಿದಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಿಂದಲೇ ನಾದವು ಆವರ್ಭವಿಸುವುದು. ಕುಂಡಲಿನೀ ಶಕ್ತಿಯ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿರುವ ಮನಸ್ಸಿನ ಸೂಚಕವಾಗಿ ವೀಣಾದಂಡದಲ್ಲಿ ಒಂದು ‘ನಾಗಪಾಶ’ವಿದೆ. ಹೊರವೀಣಾವಾದ್ಯದಲ್ಲಿಯೂ ತಂತಿಗಳು ಸೇರಿಸಿ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು  ಆ ಗಂಟನ್ನು ‘ನಾಗಪಾಶ’ ಎಂದೇ ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಒಳವೀಣಾದಂಡದಲ್ಲಿಆಸೀನಳಾಗಿ ಪರಬ್ರಹ್ಮದ ಆಶಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಸೃಷ್ಟಿ-ಸ್ಥಿತಿ-ಲಯಗಳ ದೈವೀನಾದಗಳನ್ನು ತಾಯಿ ಸರಸ್ವತಿಯು ಹೊಮ್ಮಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಅದೇ ಸಂವಿಧಾನವು ವೀಣಾವಾದ್ಯದಲ್ಲಿಯೂ ಇದೆ.

ವಾದನ ಮಾಡಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪರಿಣಿತಿ ಇರಬೇಕಾದ ಇನ್ನೊಂದು ವಾದ್ಯವೆಂದರೆ ‘ಗೋಟುವಾದ್ಯ’. ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಇದೂ ಒಂದು ವೀಣೆಯ ನಮೂನೆಯೇ. ಆದರೆ ಇದರಲ್ಲಿ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಇದನ್ನು ಧನುರ್ವೀಣಾ ಎಂಬುದಾಗಿಯೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.

ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತವಿದ್ಯೆಯ ಪ್ರಧಾನ ಉದ್ದೇಶ ಪರಬ್ರಹ್ಮಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವೇ ಆಗಿದೆ. ಸಂಗೀತದ ಅಂಗಗಳೇ ಆಗಿರುವ ಗೀತ,ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ವಾದ್ಯಗಳೂ ಅತ್ತಲೇ ಕೈದೋರುತ್ತಿವೆ.  ನಮಃ ಪರಮಋಷಿಭ್ಯಃ

ಸೂಚನೆ: ಈ ಲೇಖನದ ಆಯ್ದ ಭಾಗಗಳು ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಬೋಧಿ ವೃಕ್ಷ ಅಂಕಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ.

Deergha Bandhu

Original Kannada article by Vidwan B.G. Anantha

English translation by Dr. Sandhya Kulkarni

The Guru who enables us to cross the sea of samsara is called by very many names. These are more than just names or synonyms; they are special terminologies which highlight a Guru’s nature or qualities. One of them is the word ‘Deergha Bandhu’- A bandhu (beloved kin) forever.

Bandha, Bandhu

The word Bandhu comes from Bandha which implies a bond or connection. The bond could be due to a connect between two individuals on account of shared kinship, Emotional or Physical bonds. The most common usage of the word bandhu implies a bond on account of birth and kinship.

A kinship by birth is for life and after. The relationship between Dasharatha and Rama as father and son will be cherished even a thousand years from now.

Some others are kinship that are acquired subsequent to birth, but still last forever. Like that of a husband and wife, bosom friends or that of a Guru-Shishya. Before a shishya submits himself to a Guru and is accepted by him, there existed no relationship between them. But once acquired it is forever. 

Guru, Shishya, Vidya

There are very many things in this world to learn. Neither those who coach us about these worldly things could be called gurus nor can the people who learn them be called Shishya. Guru and Shishya are technical words with specific usage in our literature. A master who guides in the spiritual path and guarantees that we realize the Supreme, alone is Guru. Only such an individual whose life goal is the supreme realization and who guided by the Guru, puts his effort into reaching the goal is a Shishya. Such profound Spiritual instruction and direction given by a Guru alone is Vidya. This is what is implied by Sri Krishna in the Bhagavad Gita when he says ‘’Adhyatma Vidya Vidyanam’- Of all Vidyas, I myself am the Adhyatma Vidya.

Guru Shishya Sambandha

A soul whose sole objective in life is to accomplish liberation, requests guru to guide him in this profound spiritual path. The Guru having confirmed shishya has met all requirements to get the direction accepts him as a disciple. That moment is an auspicious nectarine moment. From that point is set up a spiritual bond of master and disciple. It must be remembered that the Shishya is a seeker and the Guru is a Siddha - one who has reached the pinnacle of the spiritual journey. It cannot be that both are aspirants themselves. If that be the case, it would be similar to two swimming aspirants taking to the water depending on each other for guidance.

Deergha bandhu

When a true Guru acknowledges someone as a disciple the bond remains till the objective is fructified. This profound bond between Guru and disciple exists till the time the disciple attains the knowledge of the Parabrahman-regardless of whether it takes disciple one or a few hundred lifetimes. 

It is said that a fish swims through a thousand miles to heed to the call of its little one. A Guru is said to protect and guide his devotees likewise across time and space. Guru, who is thus a long-term relation, is, along these lines with gratitude, called by his disciples as Deergha Bandhu. This is truly remarkable considering no other relationship in this world is the length of that between a Master and a disciple. Our salutations over and over again to that embodiment of compassion - Deergha Bandhu !

Note: The Kannada version of this article can be viewed at AYVM blogs

Are Ganga and Gowri squabbling co-wives??

Original Kannada article – Subrahmanya Somayaji

English translation- Shrinivasan

Ganga and Gowri are depicted as Lord Shiva’s consorts in Puranic mythology. This has been enumerated in Epic poems, Dance, Drama, Films etc.  Co-wives and the attendant rivalry, competition and fights is common knowledge. This trend gets extrapolated in the case of Ganga and Gowri too. In the show business, this gets depicted often as an unmanageable task for Lord Shiva, particularly in the narration of Dance, Drama and Films. We must bear in mind that Divine incumbents are not like mortals that are driven by sensory impulses. We should not forget that they are radiant forces that act in the spiritual world within, which can be perceived only by penance.

Our perception graduates from the physical to the spiritual only when the Divinity of Ganga – Gowri is understood.

Goddess Swarna Gowri is worshipped with gaiety on the auspicious third waxing day in Bhadrapada (the previous day of Ganesha Chathurthi). We are the children of the primordial Couple – Parvathi Parameshwara. Great Saints have experienced that nothing in this universe exist that is not pervaded by them. Thus prayers to Divine Mother Parvathi are auspicious.

Sri Adi Shankaracharya describes her beauty as ‘Champeya Gaurardha sharirakayai‘- her hue is like that of champa flowers. Her name Gowri derives from Gaura or white.  When she is out to destroy – she is Kali (Black), when she is offering education she is Shyamala (deep hue), while bestowing Sowmangalya – Sowbhagya – prosperity (auspicious presence – benevolence  – Prosperity), she appears as fair as a champa flower, at other times she is spotlessly clean like snow, known as Gowri; when she pervades the three worlds as a profuse shower of knowledge within – she is known as Ganga (flowing).

As the Great Lord manifests Himself as Bramha – Vishnu – Maheshwara for creation, sustenance and destruction,  his consort para – prakruthi, the divine mother takes upon herself various roles and responsibilities in various forms Saraswathi – Lakshmi - Parvathi to execute different activities.

Even now, the tradition exists, to obtain clay from the river bed of Ganga to prepare the idol of Gowri for worship. The epics depicts both Ganga and Gowri as daughters of King Himavaan. Ganges originates in Himalayas. According to the context of epics, Ganga is also known to spring up from - Lord Vishnu’s feet, emerge from the sacred pitcher of Brahma, daughter of Maharshi Jahnu, as Bhagirathi, the daughter of King Bhagiratha.

From a spiritual or taattvic view, Ganga, is the flow of brahma vidya personified. The origin or seat of brahma vidya is the abode of the Lord. From there she descends for the wellbeing of all. Himavaan, the personification of clusters of lofty sacred mountains and the hermitage of saints is the supreme lord’s representative. When she emerges from Maharshi Jahnu’s right ear – where Jnanis hear the sound of Pranava, she may rightly be called the daughter of a Maharshi. Ganga came down to earth from the crest of the lofty mountains due to the spiritual exertions of Yogi Bhagiratha – again an allegory to the yogic experience of Brahmanubhava at the crown permeating the entire body.  All these point to the fact that Ganga is the personification of the Supreme Knowledge flowing within a Jnani.

Adi Shankaracharya proclaimed “tribhuvana janani vyapinee jnanaganga” –Divine Mother who as Jnana ganga engulfs three worlds. Likewise, Gowri has been proclaimed as ‘Brahma vidya swaroopini’  -  embodiment of sacred knowledge. Both Ganga and Gowri as consorts of Lord Shiva are involved in propagation of the supreme knowledge embodied by Shiva.

Thus Ganga and Gowri are two embodiments of para – prakruthi. The core essence of both is Knowledge. Thus, the shastras recognize them as siblings as well. It is childish and travesty of truth to perceive Ganga and Gowri as squabbling co-wives. When the brahma Jnana flows downwards, it is Ganga and while engaged in sustenance and propagation of Nature, as per the wish of the Lord, she is Gowri.

On the auspicious occasion of Festival of Gowri Pooja let us worship them both with the remembrances of this sacred truth.

Note: The Kannada version of this article can be viewed at AYVM blogs